Đền Xuân Hòa, nơi quần chúng tập kết đi biểu tình ngày 12/9/1930

Bên ngôi đền thiêng

Tôi trở về làng quê – Tổng Phù Long năm xưa nay đổi tên là xã Hưng Long (Hưng Nguyên – Nghệ An). “85 năm đã đi qua, nhân chứng sống không còn ai nữa, nhưng năm nào cũng vậy, cứ đến ngày trọng đại này, những người dân nơi đây đều tề tựu về đền Xuân Hòa để thắp hương tưởng nhớ những  liệt sỹ cũng như ôn lại những chuyện về những ngày lịch sử thuở nào”, Bí thư Đảng ủy xã Hưng Long Nguyễn Bằng Toàn cho biết.

Ngày 12/9/1930, dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, trực tiếp là Xứ ủy Trung Kỳ, 3 giờ sáng từ  Đền Xuân Hòa, sau hiệu lệnh của tiếng trống nhân dân ba tổng Phù Long, Thông Lạng, Nam Kinh đã tập kết mang theo gậy gộc, giáo mác, dây thừng, cờ đỏ búa liềm rực trời, rầm rộ kéo thẳng ga Yên Xuân bắt trói trưởng ga, cắt đứt dây điện thoại để triệt đường dây liên lạc của địch, rồi tiến về phủ lỵ đòi yêu sách.

Những dòng chữ như ngỏ lời tri ân bao anh hùng liệt sĩ được khắc trên văn bia dẫn tích.

Khi chị Nguyễn Thị Phia đang đứng trên mô đất cao diễn thuyết thì bất ngờ, máy bay Pháp nhào tới, vừa bắn liên thanh, vừa ném bom thẳng xuống đoàn biểu tình. Bom rơi trên đê, bom nổ trên mái làng xác xơ. Vụ thảm sát đã khiến cho 217 người chết, 125 người bị thương, trong đó riêng xã Hưng Long có 47 người chết. Chưa dừng ở đó, để đàn áp, giặc Pháp đã kéo về bao vây làng Xuân Hòa, Yên Phú, Yên Thọ, Thuận Đức… để truy bắt các chiến sỹ cách mạng, chúng điên cuồng đốt sạch, gây nên cảnh màn trời chiếu đất cho hàng ngàn dân lúc bấy giờ.

Những người hy sinh năm ấy còn rất trẻ. Họ trẻ quá mà cũng anh hùng quá. Như anh Nguyễn Vỹ – người đã dũng cảm trèo lên treo cờ Đảng trên cây trôi cao 40m, kêu gọi nhân dân vùng lên đấu tranh. Sau lần đó, anh bị bắt rồi xử bắn. Trước khi bị xử bắn, có cha xứ rửa tội nhưng anh Vỹ đã dõng dạc: “Tôi không có tội nên không có gì phải phải rửa tội…”.

Đài tưởng niệm ghi danh  chiến công anh dũng của quân và dân đã hi sinh trong 2 cuộc kháng chiến gồm 224 liệt sỹ ( trong đó có 43 người là liệt sỹ trong cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh).

… Và năm tháng qua đi, cây trôi cổ thụ đã bị đốn gục vì đạn bom, con đê Tả Lam chạy dài ôm ấp, chở che xóm làng bao lần bị cày xới bởi đạn bom, Đền thiêng Xuân Hòa bị tàn phá chỉ còn lại chứng tích, trở thành niềm thương nỗi nhớ trong bao người con xã Hưng Long là nơi đã ghi dấu nhiều sự kiện lịch sử của nhân dân Hưng Nguyên và nhân dân Nghệ An trong phong trào cách mạng 1930- 1931.

Ông Nguyễn Văn Tam, nguyên là Trưởng Ban Hội cựu chiến Binh xã Hưng Long rưng rưng kể về những giây phút làm nên lịch sử

Tấm gương cách mạng

Cũng từ niềm thương nỗi nhớ của người con xa quê năm 2008, từ nguồn xã hội hóa, Đền Xuân Hòa đã được khôi phục trong niềm vui phấn khởi của người dân nơi đây. Từ lâu lắm rồi, từ những năm 1888, Đền Xuân Hòa đã từng được nhân dân xây dựng. Ngôi đền tọa lạc giữa cánh đồng  ấy đã chứng kiến bao thế hệ người dân nơi đây tuyên thệ và cầm súng lên đường khi Tổ quốc cần. Cũng là nơi trước đây là từng nuôi giấu nhiều cán bộ cao cấp của Đảng thời kỳ tiền khởi nghĩa.

Nơi cây trôi năm nào, giờ là Đài tưởng niệm ghi danh 4 bà mẹ VNAH  và chiến công anh dũng của quân và dân đã hi sinh trong 2 cuộc kháng chiến gồm 224 liệt sỹ (trong đó có 43 người là liệt sỹ trong cao trào Xô Viết Nghệ Tĩnh), những người đã không tiếc máu xương, mất mát cho đất nước thanh bình, thay da đổi thịt hôm nay. Chính họ là những tấm gương tỏa sáng hào khí cho thế hệ trẻ hôm học tập trên chặng đường đi tới.

Đình Lam / KTNT