Cổng Đền Trúc nhìn từ bên ngoài

Nằm trên khoảng đất cao thoáng, bên bờ hữu ngạn sông Ngàn Phố với dáng uy nghi, cổ kính giữa vùng dân cư trù mật bao gồm các hệ thống tường bao, cột nanh, tắc môn. Mặc dù một số công trình bị hư hỏng nhưng vẫn còn nguyên giá trị về lịch sử và kiến trúc nghệ thuật của làng mộc Xa Lang nổi tiếng.

          Ngược dòng lịch sử, trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn (1418-1427) do Lê Lợi lãnh đạo đã tập hợp nghĩa quân khắp nơi đứng lên đánh đuổi giặc Minh xâm lược. Xa Lang, Đậu Xá thuộc huyện Đỗ Gia (nay là Hương Sơn, Hà Tĩnh) là vùng căn cứ địa quan trọng, nơi tập kết vũ khí, quân lương của nghĩa quân làm bàn đạp tấn công giặc Minh. Nay, thành Lục Niên vẫn còn lưu giữ nhiều dấu tích như: Mã Voi,  cồn Tống Binh, bãi Voi Đạp Lúa, núi Hỏa Hiệu … Xa Lang còn là nơi tiếp giáp với Linh Cảm còn gọi là Tùng Lĩnh, nơi đóng quân của Đinh Lễ, một vị trí vô cùng quan trọng của nghĩa quân Lam Sơn. Ngược dòng Ngàn Phố,  theo hướng Tây – Nam  là căn cứ Động Tiên Hoa sở chỉ huy của Lê Lợi khi kéo quân vào đất Đỗ Gia.

          Từ căn cứ Động Tiên Hoa (xã Sơn Phúc ngày nay) đến ngã ba Linh Cảm theo chiều dài của con sông Ngàn Phố, nhiều trận đánh của nghĩa quân Lam Sơn đã làm nức lòng nhân dân, nhất là trận đánh của nghĩa quân ở hói Nầm (Khuất Giang) còn lưu truyền trong dân gian nhiều sự tích hào hùng của dân tộc.

Nhà bãi đường

          Theo lưu truyền trong dân gian, trong một trận đánh ác liệt trên sông Ngàn Phố, hai tướng lĩnh của Lê Lợi là Trần Đạt và Trần Lệ đã anh dũng chiến đấu nhưng không may bị trọng thương nặng, nhân dân cùng các quân sỹ đã hết sức chăm sóc cứu chữa, nhưng do máu chảy quá nhiều hai ông đã hy sinh, máu của hai ông chảy đến đâu trúc mọc đến đó và máu đã động thành vũng trên khu đất cao bên bờ sông Ngàn Phố thuộc địa phận Xa Lang.  Để ghi nhớ công lao của hai ông, nhân dân nơi đây đã xây dựng đền thờ gọi là đền Trúc.

          Đền Trúc hiện nay còn giữ nguyên cấu trúc gồm thượng điện, trung điện và hạ điện được làm bằng gỗ Mít với kiến trúc nghệ thuật điêu khắc, chạm trổ điêu luyện, sản phẩm của các lớp nghệ nhân nổi tiếng của làng mộc Xa lang – Một di sản văn hóa độc đáo trong vùng.

                                                                                                        Lê Nhật Tân