Phía Bắc, thuộc địa phận tỉnh Nghệ An, các công trình công cộng, di tích lịch sử – văn hóa được trùng tu, tôn tạo và xây dựng một cách hoành tráng, đẹp đẽ, hấp dẫn du khách: đền thờ Quang Trung trên núi Quyết, cụm tượng đài Xô-viết Nghệ Tĩnh…; bên cầu phao Bến Thủy, công viên, nhà hàng dịch vụ mọc lên san sát.

Cầu Bến Thủy. Ảnh: Quang Vinh

Còn ở phía Nam cầu Bến Thủy thuộc địa phận huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh), ngoài các khách sạn đang dần vãn khách, mấy dãy hàng quán thì chỉ có một công trình đáng kể đến là chùa Phong Phạn, tuy chưa hoàn thiện.

Trong khi đó, ở phía Nam, có một hệ thống di tích rất giá trị. Đó là quần thể di tích ngã ba Gia Lách – chùa Phong Phạn – núi Cơm – mố cầu phao Bến Thủy nằm trên địa phận thị trấn Xuân An (Nghi Xuân).

Đây là khu di tích có ý nghĩa văn hóa – lịch sử to lớn, gắn liền với những cuộc đấu tranh giành độc lập của dân tộc ta từ thời Quang Trung ra Bắc đại phá quân Thanh vào Tết Kỷ Dậu (1789), đến sự ra đời của Đảng Cộng sản Việt Nam, cao trào Xô-viết Nghệ Tĩnh (1930) và cuộc kháng chiến chống chiến tranh phá hoại của đế quốc Mỹ của nhân dân Hà Tĩnh vào nửa cuối thập kỷ 60 – nửa đầu thập kỷ 70 của thế kỷ XX.

Xa hơn là đền Kịn thờ Cao Sơn Đại vương, đồng thời là dấu tích oanh liệt của nhân dân ta thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. Nơi đây, 10 liệt sĩ lái xe và 3 dân công hỏa tuyến đã ngã xuống đêm 22, rạng ngày 23/11/1972, tại km số 2, Trạm barie khu vực đền Kịn – Hang Lần trên tuyến đường 18 chiến lược thuộc địa phận xã Xuân Viên (Nghi Xuân).

Thế nhưng, sau gần 10 năm được xếp hạng di tích lịch sử – văn hóa cấp tỉnh (2008), ngoại trừ chùa Phong Phạn được một doanh nhân đầu tư xây dựng thì khu di tích ngã ba Gia Lách – chùa Phong Phạn – núi Cơm – mố cầu phao Bến Thủy vẫn chưa được quan tâm phục dựng, tôn tạo để đưa vào khai thác một cách đồng bộ.

Thiết nghĩ, các ngành chức năng và chính quyền địa phương cần quan tâm đầu tư khai thác khu di tích văn hóa – lịch sử quan trọng này. Chúng ta có thể xây dựng một hệ thống điểm du lịch Bắc Hà Tĩnh liên hoàn từ khu di tích Ngã ba Gia Lách – chùa Phong Phạn – núi Cơm – mố cầu phao Bến Thủy đến đền Kịn – hang Lần, Trúc Lâm Thiền Viện núi Hồng, Khu di tích Nguyễn Du, bãi tắm Xuân Thành…

Trà Sơn