Mới đó đã hơn 1 năm, một năm phải chịu nhiều thiên tai, bão tố và sự leo thang chóng mặt của giá cả thị trường nhưng nhờ có “nghị lực thép”, những người thợ mỏ đã vượt qua tất cả để hôm nay, trên công trường vẫn rộn tiếng xe, tiếng máy. Và, tôi thêm một lần nữa được nhìn rõ hàng trăm tấn quặng sắt nằm sững sững giữa lòng moong…
Khi tất cả đều chuyển động
“Có lẽ tôi không thuyết trình thêm về tiềm năng 544 triệu tấn sắt ở mỏ sắt Thạch Khê (Thạch Hà – Hà Tĩnh) này nữa. Vấn đề bây giờ là hành động vì chúng ta đã cất công đi tìm kiếm hơn 4 thập kỷ rồi. Làm được sắt cũng lắm gian nan và phải chờ đợi thêm một thời gian nữa mới gặt hái được thành quả”, Tổng Giám đốc Hồ Đức Bình vừa nói vừa nhấc điện thoại gọi cậu văn phòng chuẩn bị cho tôi nghiên cứu thêm tài liệu mới trong buổi làm việc này. Khác với phong cách nhiều vị lãnh đạo mà tôi đã gặp, ông là người không bổ bã, nói năng thận trọng, tiết kiệm lời nhưng có một điều, tiếp xúc với ông ai cũng khá tâm đắc với tác phong làm việc công nghiệp và tâm huyết với những dự định mình làm.
Tôi hỏi ông Bình: “Nhiều tin đồn trận lũ thế kỷ vừa rồi, các lòng moong bị cát khỏa lấp nước biển ập vào có đúng không ?”
Ông Bình đáp: “Thiệt hại của lũ tất nhiên là có nhưng không như thiên hạ tung tin đâu. Chúng tôi đủ năng lực để làm vì chỉ huy điều hành luôn thống nhất, công nghệ thi công hiện đại hơn nữa đội ngũ kỹ sư trẻ vừa trình độ chuyên môn cao vừa nhiệt tình…”.
Thế là những thông tin về “lòng moong vỉa quặng” bắt đầu được khơi ngòi. Công việc đầu tiên – thủ tục pháp lý đơn vị đã nối “mạch truyền dẫn” thấu suốt tới mọi mối quan hệ: từ việc công nhận kết quả cấp đất trữ lượng, cấp đất tài nguyên của Bộ TN&MT đến phê duyệt dự án giải phóng mặt bằng tái định cư UBND tỉnh Hà Tĩnh.
Một thành viên trong hội đồng quản trị bộc lộ cho tôi những khó khăn đương thời của đơn vị đó là Công ty có tới 9 cổ đông nhưng năng lực tài chính một số cổ đông còn hạn chế, đã thế lại bị ảnh hưởng suy thoái toàn cầu. Chưa có “con ngựa khỏe” để dìu “con ngựa yếu” cùng chạy nên cuộc hành trình khá vất vả. Trong cái “khó ló cái khôn”. Sự khôn được thể hiện từ Tổng Giám đốc Công ty CP Sắt Thạch Khê đến Giám đốc xí nghiệp TIC, mỗi ngày đều biết chọn cho mình một niềm vui trong công việc: biết tiết kiệm thời gian, biết tiết kiệm chi phí nhiên liệu, biết sử dụng năng lực từng người ở từng vị trí công tác.
Người chỉ huy tìm sắt này không đông về số quân và ào ạt theo kiểu phong trào mà năng suất thể hiện từng ngày từng giờ bằng những chiếc xe ô tô vận tải, những máy húc, máy đào, máy bơm hút nước tân tiến nhất với định mức kinh tế rất cụ thể. Mỗi ngày trên công trường, các cỗ máy ăn hết bao nhiêu dầu mỡ để dịch chuyển bao nhiêu khối đất cát và hút bao nhiêu lượng nước biển đổ vào lòng hồ. Tất cả đều được cập nhật nhanh qua hệ thống vi tính.
Kể từ ngày 20/3/2010, khi tổ máy xúc của Xí nghiệp mỏ TIC tiếp cận thân quặng ở độ sâu 8m, hầu như những người thợ da sạm nắng Thạch Khê, quần áo bảo hộ dính đầy bụi cát vẫn sớm khuya có mặt trên công trường. Lòng moong càng sâu hun hút những khối đất tầng phủ dấu bọc quặng sắt càng vơi dần. Anh Hoàng Đại Lợi giám đốc xí nghiệp TIC cho biết: “Với tinh thần lao động cật lực, đến nay các nhà thầu đã bóc hơn 72% kế hoạch trong tổng số 11,5 triệu m3 đất” .
Việc đưa sắt từ dưới đáy biển lên đã khó, chuyện làm nên thép cũng không dễ. Vì thế, mọi công việc đều chuyển động. Những dự án mang tầm chiến lược tương lai như xây dựng nhà máy phôi thép tại Khu Kinh tế Vũng Áng với diện tích 310 ha, tổng mức đầu tư 1,235 tỷ USD đã được Hà Tĩnh phê duyệt và cắm mốc… đủ hiểu tất cả quê hương đều hành quân vào trận mới.
Gặp lại đội quân bốc đất tầng phủ
Mặc dầu buổi sáng đầu tháng Tư trời se se lạnh nhưng chỉ bách bộ vài trăm mét xuống lòng moong, tôi đã phải cởi ngay chiếc áo ấm khoác trên người. Trong làn sương biếc của biển hiện lên chi chít những hố ngang hố dọc. Tôi không nhìn rõ khuôn mặt người thợ trong buồng lái nhưng đã thấy cỗ máy xúc, máy đào “cười nhe răng hết cỡ” với cái cổ vươn dài như cổ “khủng long thời tiền sử” rồi ngoặm sâu từng thớ cát đổ ngay vào thùng xe rào rào…
Hồ môi trường của công trình khai thác mỏ sắt Thạch Khê
Mười chiếc máy xúc gàu thủy lực màu sơn vàng trên công trường rần rần lăn bánh, hết quay trái đến quay phải, làm việc cật lực nhưng không hề biết mỏi mệt, bởi trước khi vào mỏ đã được cánh thợ cho ăn no, ăn đủ dầu mỡ rồi. Xe vận tải tới chờ khoảng 15 phút thùng xe đã đầy ắp đất cát. Mỗi gàu xúc với dung tích từ 2,8m3 – 4m3 qua mỗi lần xúc. Mỗi chuyến xe vận chuyển 1200 m3/ngày và 60 chuyến xe lần lượt quay vòng thì các cỗ máy xúc phải làm hết cường độ là 2,4 vạn m3 đất…
Cánh thợ ở đây thường quen gọi những chiếc xe đời mới của Nhật trọng tải 39 tấn này là “xe lúc lắc” và những máy xúc gàu thủy lực được xếp diện phương tiện sản xuất tiện ích nhất, bởi nó vừa cơ động vừa thi công được trên nền cát sét và nền địa chất yếu. Chả thế mà từ ngày khởi công tới bây giờ khi ý thức người “thợ yêu xe như con, quý xăng như máu” thì lòng moong sâu mấy máy xúc cũng lội và đường vào mỏ dẫu vòng cua nhiều tới mấy xe vận tải cũng đủ sức vượt qua..
Đứng trên cao nhìn xuống, các lòng mong có chỗ nước khô như chảo rang trong màu cát đen xỉn lộ nguyên cả những vỏ sò, vỏ ốc, có chỗ nước còn dâm dấp bàn chân chỉ cần vòi bơm hút vài tiếng nữa là cạn kiệt. Một núi sắt hiện lên trước mặt tôi trong như hòn non bộ của “thần biển” sắp đặt. Kỹ sư khai thác mỏ Trần Lương Kỳ cho biết: “Đây là khối quặng sắt được phát lộ lần thứ 2 với trữ lượng khoảng 400 ngàn tấn quặng, hàm lượng sắt chứa hơn 70%. Đã có nhiều vị khách khi ngắm núi sắt này đều thốt lên chao ôi, sắt nhiều như vậy ư?”.
Anh Kỳ đầu đội chiếc mũ nhựa màu vàng, chân bận đôi ủng đen, suốt ngày “cắm chốt” ở hiện trường nên thuộc cả tên tuổi và năng suất làm việc ở từng tổ đội. Theo những thông số mà anh Kỳ cung cấp thì công việc bốc đất tầng phủ đến đầu tháng 4/2011 này đã đạt hơn 7 triệu m3 đất chỉ còn 3,5 triệu m3 nữa là kết thúc giai đoạn đầu của kế hoạch bóc đất.
Đứng trên đụn cát khổng lồ nhìn xe vào, xe ra trông chẳng khác gì đàn kiến đang cần mẫn đưa mồi về tổ. Điều ngạc nhiên là những con ‘kiến sắt” có “chân bốn bánh” này với trọng tải 39,5 tấn đất đã làm thay đổi hẳn cảnh quan: từ doi cát biển ngang hoang vắng bỗng chốc thành khu vực công nghiệp sôi động với diện tích khai trường đã được mở rộng hơn 90 ha. Nơi độ sâu mà tôi đứng quan sát hiện trường hôm nay đã xuống -22m.
Anh Hoàng Quang Cường – Quản đốc công trường Công ty CP Than cọc 6, người có mặt đầu tiên sau lễ khai trương bốc đất tầng phủ bảo tôi: “Xe ngày và đêm chạy thông suốt chính là nhờ đường nội mỏ tốt, sáng kiến nhất và tiết kiệm được chi phí nhất là dùng cát khai trường đổ dày lên các tuyến đường vận tải, vừa không phải tăng lượng đất cát ở ngoài gia nhập vào vừa giảm lớn được chi phí đầu tư”.
Từ lòng mong, tôi ngược lại xem hồ môi trường. Hồ có diện tích hơn 170.000 m2 với trữ luợng chứa được hàng chục triệu khối nước thải. Mặt hồ tĩnh lặng, xập xoè những cánh én chao nghiêng trên mặt nước. Anh cán bộ kỹ thuật đi cùng giải thích cho tôi hiểu khái niệm cơ bản của hồ môi trường là nơi tích tụ của phần nước từ khai trường ở mỏ. Các hệ thống lắng lọc, các quai đê bảo vệ được thiết khế rất khoa học. Với chức năng quan trọng vừa đảm bảo an lành về môi trường vừa làm nhiệm vụ chống ngập úng cho vùng mỏ khi mưa to gió lớn.
Đưa dân về nơi ở mới
Sau chuyến thị sát bóc đất tầng phủ ở Thạch Khê về, tôi tìm gặp ông Võ Kim Cự – Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh để hiểu thêm vấn đề quan tâm hiện nay là chuyện GPMB và đưa dân lên khu tái định cư mới ở mỏ sắt Thạch Khê. Là người đã có kinh nghiệm chỉ đạo thành công việc GPMB Khu Kinh tế Vũng Áng để tập đoàn Pomorsa tiến hành xây dựng thuận lợi nên ông rất có lòng tin ở dân sẽ ủng hộ tích cực với chiến lược kinh tế lớn của tỉnh.
Ông Võ Kim Cự nói: “Khi cả hệ thống chính trị đều vào cuộc thì sẽ tạo nên nhận thức đúng và niềm tin lớn trong dân. Muốn dân tin mọi việc đều phải cân nhắc tính toán kỹ trước khi hành động, bởi diện tích đất phải thu hồi 3.898 ha với 3.952 hộ ở 6 xã: Thạch Hải, Thạch Khê, Thạch Bàn, Thạch Đỉnh, Thạch Trị phải di dời tới điểm mới. Đây không phải là chuyện ngày một ngày hai mới thành công được..”.
Ông Cự cho biết thêm: “Việc GPMB sẽ làm theo hình thức cuốn chiếu, phải lo cho dân an cư đã, không để tình trạng đất bỏ hoang mà dân thiếu việc làm… “.
Tôi hiểu việc hình thành 19 điểm mới với 5 trung tâm cụm xã, các nhà chức trách đã soạn thảo ra hàng núi hồ sơ. Tổng kinh phí bồi thường hỗ trợ tái định cư cho dự án này hơn 3.478 tỷ đồng, trong đó 1.504 tỷ đồng đền bù GPMB, 1.186 tỷ đồng xây dựng kết cấu hạ tầng các điểm tái định cư, 45 tỷ đồng phục vụ đào tạo và chuyển đổi nghề. Đó thực sự là một quyết sách lớn của Đảng lo cho dân không chỉ hiện tại mà tương lai lâu dài. Trong cuộc sống những “đồng tiền khôn” sử dụng đúng mục đích sẽ tạo nên hiệu quả lớn vừa “ích nước” vừa “lợi nhà”.
Cuộc di chuyển của những vùng dân nằm trong dự án khai thác phải là một cuộc chuyển đổi về nhận thức trong toàn xã hội. Biết hy sinh, biết nhận gian khổ về mình thì công tác đền bù GPMB ở từng gia đình, ở mỗi làng, mỗi xóm sẽ xoá đi những mâu thuẫn tranh chấp, những dị nghị hẹp hòi, những đòi hỏi quá cao so với chính sách. Không có vinh quang nào không trải qua những thách thức lớn. Vì vậy, một Hà Tĩnh giàu về sắt trong tương lai phải bắt đầu từ điểm tựa lòng dân.
Tháng 4/2011
Phan Thế Cải
Baohatinh
