Một góc Đình làng Thượng Nguyên ( Ảnh Lê Hữu Đồng)

Theo gia phả các dòng họ và qua lời kể của các bậc cao niên làng Thượng Nguyên, Đình Thượng Nguyên được xây dựng vào khoảng năm 1895. Bấy giờ làng Thượng Nguyên có ông Đặng Sĩ Cảnh tham gia phong trào Cần Vương chống Pháp của lãnh tụ Phan Đình Phùng. Sau khi Phan Đình Phùng tử trận, cuộc khởi nghĩa Hương Khê thất bại, ông Đặng Sĩ Cảnh trở về quê vận động dân làng hưng công khởi dựng Đình Thượng Nguyên. Từ đó, Đình Thượng Nguyên trở thành trung tâm cho các sinh hoạt văn hoá của cộng đồng cư dân làng Thượng Nguyên.

Năm 1938, Đình Thượng Nguyên được tu bổ, nâng cấp xây dựng mới bằng gỗ lim, mái lợp ngói do cụ Nguyễn Oanh làm Đốc công, dân làng đóng góp tiền bạc, chính quyền xã tổ chức bán các chức “Sinh đồ” 80 quan, chức “Nghĩa dân” 150 quan và bán phần lúa dư của xã để lấy tiền xây dựng đình làng. Đình làng là nơi diễn ra các kỳ lễ tế thần linh và lễ hội dân gian truyền thống hàng năm của làng, đồng thời là nơi hội họp, sinh hoạt của nhân dân để bàn bạc việc làng như đắp đường, mở trường, lập chợ, khai phá đất đai phát triển sản xuất. Đình Thượng Nguyên cũng như bao ngôi đình làng khác không chỉ là nơi sinh hoạt văn hóa của cộng đồng làng xã mà còn là  nơi thờ phụng những người có công cao, đức lớn đối với quê hương đất nước và trở thành những Thành hoàng che chở bảo vệ cho dân làng làm ăn sinh sống, xây dựng và phát triển.

Với tình yêu quê hương da diết, ông Đặng Sỹ Hồng, người con được sinh thành và lớn lên trên làng quê Thượng Nguyên đã công đức cho làng trên 5 tỷ đồng để xây dựng tu bổ, tôn tạo lại đình Thượng Nguyên.

Đình Thượng Nguyên hiện tại là một công trình xây dựng có quy mô khá lớn cả về không gian kiến trúc cũng như về kết cấu kiểu dáng và kích thước các hạng  mục công trình. Đình Thượng Nguyên hàng ngày được dân làng chăm sóc, bảo quản chu đáo.

Thể theo nguyện vọng của nhân dân và chính quyền địa phương, căn cứ Luật Di sản văn hóa năm 2009 và Nghị định 92/2010 của Chính phủ, Chủ tịch UBND tỉnh đã có quyết định công nhận và xếp hạng Đình Thượng Nguyên là DTLSVH cấp tỉnh, thành phố./.

Khắc Mai