Đây là hoạt động nằm trong kế hoạch thực hiện chương trình hợp tác nghiên cứu khảo cổ học và lịch sử quan hệ Việt Nam – Nhật Bản với Trường Đại học Chiêu Hoà (Nhật Bản).
Đoàn khảo khổ sẽ tổ chức khai quật tại hai địa điểm di tích Đình Hội Thống và Đền Cả thuộc xã Xuân Hội, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh). Diện tích cho phép khai quật là 20m2 (đình Hội Thống 10m2, đền Cả 10m2). Thời gian khai quật từ ngày 5/9 đến ngày 15/9/2016.
Đến thời điểm này, các nhà khảo cổ học Việt Nam và Nhật Bản đã tiến hành mở 4 hố khai quật, mỗi hố có chiều dài 2m, rộng 1m, sâu 1,5m. Địa điểm khai quật thứ nhất là Cồn Bồi, cách di tích Đền Cả 500m về hướng Đông, thuộc vị trí toạ độ: 18 độ, 44’16.6”N; 105 độ 46’14.7”E. Địa điểm thứ hai là phía trước đình Hội Thống về hướng Đông Bắc, có toạ độ: 18 độ 44’30.5”N 105 độ 46’13.7”E.
Đoàn khảo cổ đang tiến hành mở các hố khai quật tại vị trí thương cảng cổ Hội Thống thuộc xã Xuân Hội, huyện Nghi Xuân (Hà Tĩnh).
Hiện các nhà khảo cổ đang tiến hành bóc tách lớp sinh thổ phía trên các hố khai quật để tiến hành thăm dò sâu phía dưới các tầng văn hoá nhằm tìm kiếm hiện vật. Quá trình này đã phát lộ các mảnh gốm, sành, sứ cổ ở mặt trên các hố khai quật.
Theo ông Lê Bá Hạnh, Phó giám đốc Bảo tàng Hà Tĩnh, Hội Thống là thương cảng cổ có vai trò quan trọng trong lịch sử phát triển của dân tộc Việt thời Lý – Trần.
Quá trình này đã phát lộ các mảnh gốm, sành, sứ cổ ở mặt trên các hố khai quật.
Cuộc khai quật khảo cổ học lần này nhằm bổ sung thêm tư liệu cho quá trình xác định quy mô vị trí và vai trò của thương cảng cổ Hội Thống trong hệ thống thương mại biển ven bờ khu vực Bắc Trung bộ Việt Nam. Đồng thời nghiên cứu vai trò của thương cảng cổ trong đó có cảng biển Hội Thống và mối quan hệ giao thương giữa hai quốc gia Nhật Bản – Đại Việt trong tiến trình phát triển lịch sử của dân tộc.
