Lư hương có hình tròn được làm bằng đá, cao 40cm, đường kính 30m. Chân đế và phần thân không có sự tách biệt mà được tạo liền với nhau trên một khối đá. Hoạ tiết trang trí từ chân đế lên gồm các cánh sen cách điệu, các đường rồng cuộn mây lửa và trên cùng là những đường viền theo môtíp vạch ngang ngắt quãng. Ô lạc khoản nằm phần giữa thân lư hương và trong đó có 4 chữ hán “Thạch Hà Văn Miếu”.

Văn Miếu được xây dựng năm Minh Mạng thứ 14 (1833), ỡ xã Đông Lỗ, huyện Thạch Hà (ngày xưa thường gọi Văn Miếu Thạch Hà), nay thuộc khối Vĩnh Hoà, phường Thạch Linh, thành phố Hà Tĩnh. Văn Miếu có 3 toà chính, bài trí theo hình chữ ‘môn” và có nhà túc hậu (nhà mặc áo). Bài vị Chí Thánh (Khổng Tử) và Tứ Phối (Nhan Tử, Tử Tư, Tăng Tử và Mạnh Tử) thờ ở nhà chính. Còn nhà tả vu, hữu vu thờ “Thất thập nhị hiền” cùng các vị tiên hiền, tiền bối. Văn Miếu là một trong 3 công trình văn hoá của tỉnh lỵ Hà Tĩnh xưa (Văn Miếu, Võ Miếu và Nền xã tắc). Do nhiều biến động lịch sử, sau năm 1954 Văn Miếu Hà Tĩnh bị tháo dỡ hoàn toàn nên các hiện vật, tài liệu của Văn Miếu bị hỏng. Còn lại duy nhất lư hương trên đặt bên bờ mương của làng.

Lạc khoản đề 4 chữ hán “Thạch Hà Văn Miếu”

Người dân khối Vĩnh Hoà cho hay lư hương bằng đá trên rất nhiều lần bị kẻ gian lấy trộm, nhưng một thời gian sau lại được chuyển trả lại. Gần đây nhất, sau 9 tháng bị kẻ gian lấy trộm, người dân khối Vĩnh Hoà lại thấy lư hương xuất hiện trở lại, được kê đặt ngay ngắn trên một chồng gạch tại khu vực ban đầu lư hương bị lấy cắp.

Được biết, năm 2006 UBND tỉnh đã đồng ý giao cho UBND thành phố Hà Tĩnh lập dự án quy hoạch khôi phục lại Văn Miếu Hà Tĩnh và đến nay đã có nhiều phương án được trình lấy ý kiến của các cấp, các ngành, các nhà nhiên cứu văn hoá lịch sử… Người dân Hà Tĩnh đang hy vọng, mong chờ dự án phục dựng Văn Miếu Hà Tĩnh được thực hiện để sớm chuyển lư hương – cổ vật duy nhất còn lại của Văn Miếu về đúng nơi trang trọng và đúng ý nghĩa.

BÁCH KHOA

Baohatinh