Một góc mỏ sắt Thạch Khê. ẢNH: TÂN KỲ

Đầu tháng 8 vừa rồi, Bộ KH-ĐT đã có văn bản kiến nghị Chính phủ cho dừng dự án mỏ sắt Thạch Khê do năng lực tài chính của Công ty CP sắt Thạch Khê (chủ đầu tư) không đáp ứng nhu cầu vốn đầu tư tổ hợp dự án theo tiến độ và quan ngại những vấn đề liên quan đến môi trường, hiệu quả... của dự án.

Bộ Công thương đang tập hợp các kiến nghị, đề xuất của tỉnh Hà Tĩnh; đánh giá, rà soát lại toàn bộ dự án, đặc biệt là vấn đề môi trường, hiệu quả kinh tế, xã hội để có quyết định cuối cùng trước khi đề xuất Thủ tướng trong việc tiến hành hay dừng không khai thác dự án mỏ sắt Thạch Khê.

Ảnh hưởng môi trường, cư dân trên diện rộng

Chưa nói đến quy hoạch ngành thép và bất cập của việc tiêu thụ sản phẩm, công nghệ khai thác một mỏ sâu và ngay cạnh biển như mỏ Thạch Khê là rất phức tạp, đầy rủi ro, chi phí khai thác rất cao trong khi quặng sắt đang tràn ngập thị trường với giá ngày càng giảm.

Mỏ thân quặng của Thạch Khê nằm sâu dưới mực nước biển. Cụ thể nóc quặng (đỉnh) bắt gặp nông nhất ở độ cao khoảng từ -15 tới -45 m, đáy quặng từ -400 đến -650 m. Thân quặng nằm sát bờ biển khoảng 1,5 km cho nên vài năm qua Tập đoàn công nghiệp than - khoáng sản VN (TKV) khi bốc mở một điểm tới đỉnh thân quặng thì nước biển đã ngập ngay điểm mở. Có thể suy ra toàn thân quặng thấm ngập nước biển.

Như vậy, vấn đề nước biển ngấm vào moong mỏ là thực tế và cần một hệ thống bơm lớn, bơm liên tục mới khai thác được. Công ty Braunkohle của Đức đã chạy mô hình toán học vấn đề tháo nước ở đây khi các tập đoàn Krupp, Lonrho Mining Pacific, Mitsui tiến hành nghiên cứu mỏ này. Chắc chắn chỉ có thể khai thác lộ thiên. Mà như vậy, sẽ ảnh hưởng môi trường và cuộc sống của cư dân trên diện rất rộng.

Đã có vài công ty lớn đến rồi đi, như BHP, Krupp, Glencore, Mitsui... Liên kết Krupp-Lonrho và Mitsui đưa ra lý do rút khỏi dự án là hàm lượng kẽm cao. Còn BHP đến khảo sát kỹ, nhưng nhận thấy khai thác mỏ Thạch Khê sẽ gặp nhiều khó khăn vì mỏ nằm ngay sát biển và thân quặng chìm dưới mặt nước biển nên cũng rút lui.

Chất lượng quặng kém

Hàm lượng kẽm trong quặng rất cao: 0,037% đối với quặng giàu, 0,028% đối với quặng nghèo. Trong quá trình luyện gang, kẽm sẽ bốc hơi dưới dạng ô xít. Hơi kẽm thấm vào thành (xốp) gạch chịu lửa, và làm nứt gạch thành lò cao, dẫn đến phá hủy thành lò.

Bình thường một lần xây thành lò cao, sẽ dùng được 4 - 5 năm. Nhưng nếu dùng quặng có kẽm cao như mỏ Thạch Khê thì tiểu tu, trung tu và đại tu thành lò cao sẽ phải thường xuyên hơn, rất tốn kém, ảnh hưởng đến sản lượng. Trong khi, Formosa với tổng nhu cầu quặng sắt từ 7 - 14 triệu tấn/năm vẫn chưa có ý định mua quặng sắt mỏ Thạch Khê. Xin lưu ý chỉ quặng mỏ Thạch Khê thôi không thể luyện gang thép được, mà phải pha trộn với các loại quặng khác. Tỷ lệ quặng Thạch Khê trong trộn lẫn này sẽ thấp hơn hẳn, tỷ lệ quặng nhập về để luyện gang thép với quặng Thạch Khê sẽ cao hơn.

Đặc biệt, chỉ riêng cơn bão số 12 vừa qua cho thấy sóng biển đã cao hơn rất nhiều so với cách tính trong thiết kế bãi thải của dự án. Với tần suất khoảng 10 năm một lần, những cơn bão như vậy sẽ san bằng mỏ sắt Thạch Khê (bãi thải ngoài biển, và khai trường trong bờ) là không tránh khỏi.

Vì vậy, nếu chỉ để đáp ứng nhu cầu trong nước thì nhập khẩu nguyên liệu là rẻ nhất, tránh được vấn đề môi trường do khai thác tạo ra. Trong khi quặng sắt, nếu VN có nhu cầu, rất có sẵn trên thị trường thế giới.

Quan điểm của lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh đề nghị dừng, không khai thác mỏ Thạch Khê, hoàn trả nguyên trạng, khôi phục sản xuất, ổn định đời sống nhân dân và chỉ nghiên cứu khởi động lại dự án khi đủ các điều kiện nhằm đảm bảo sự phát triển bền vững là chính xác.

Tác giả: Tô Văn Trường

Nguồn tin: Báo Thanh niên