Từ thị trấn Ba Đồn, một vùng đông đúc dân cư nằm sát bờ sông Gianh, vượt qua 24 km đường quốc lộ 1A, bạn sẽ đến Đèo Ngang. Một khung cảnh hùng tráng với màu xanh mơn man của núi và gió biển thổi lồng lộng. Con đường thiên lý Bắc – Nam quanh co uốn lượn, sẽ đưa bạn tới cổng Hoành sơn quan (còn được người dân gọi là Cổng Trời). Xây dựng dưới triều vua Minh Mạng, Cổng Trời hiện còn nguyên vẹn cùng hai bức tường đá lớn chạy theo hai hướng: vào núi và xuống biển.
Con đường ghép đá vượt đèo qua Hoành Sơn quan từng in đậm dấu chân của biết bao bậc thi nhân. Nhiều bài thơ của các thi sĩ xưa vịnh cảnh đèo có lẽ cũng được lấy cảm hứng từ cảnh sắc biển trời, sông núi nơi đây. Trong số đó, nổi tiếng nhất là bài Qua đèo Ngang của Bà Huyện Thanh Quan.
Với lối kiến trúc độc đáo, Hoành sơn quan tọa trên đỉnh cao thể hiện uy lực hùng vĩ của con người. Thời gian trôi đi, lũy đá từ cổng thành chạy dài ra biển và vào trong núi sâu giờ chỉ còn lại vết tích. Cạnh đấy là miếu thờ công chúa Liễu Hạnh, hằng năm đón hàng vạn khách thập phương về viếng, thắp hương cầu may.
Đèo Ngang cao 256 m so với mực nước biển. Đứng trên đỉnh đèo nhìn về phía Đông, bạn sẽ thấy màu xanh bao la của biển. Xa xa là Mũi Ròn, Vũng Chùa, Hòn La và hàng loạt đảo nhỏ, lô nhô trên sóng nước. Nhìn về phía rừng là vách núi chênh vênh bên cạnh những đồi nhỏ nhấp nhô. Thấp thoáng sau hàng dừa, rặng phi lao là những mái ngói đỏ tươi, mái rạ sẫm màu của những làng chài, xóm núi. Đường nhựa phẳng lì, hai hàng cọc tiêu nổi bật hai bên càng làm cho đèo Ngang thêm huyền bí.
Không chỉ có cảnh đẹp, sơn thủy hữu tình, đèo Ngang còn giữ vai trò quan trọng trong việc hình thành các miền khí hậu Việt Nam. So với đèo Hải Vân, đèo Ngang thua kém về mức độ hiểm trở, nhưng hơn hẳn về vẻ thơ mộng. Chính vì vậy, trong chuyến hành trình của nhiều người, đèo Ngang vẫn là địa chỉ khó quên.
Rời Đèo Ngang, đi xe khoảng 15 phút, bạn có thể tới bãi tắm Đèo con (Hà Tĩnh) để hòa tâm hồn mình với biển cả. Bãi biển là một thắng cảnh đẹp, có những ngọn núi vươn mình ra biển, tạo hóa và sóng biển bào mòn làm nên những hình thù kỳ lạ. Bạn cũng có thể tới bãi biển Vũng La (Quảng Bình) để khoả mình vào làn nước biển trong xanh. Nếu muốn đi xa hơn, bạn có thể lên thuyền thăm đảo Gió – nơi cư trú của hàng vạn con chim hải âu hay vào đảo yến để ngắm những tổ yến xinh xắn treo lơ lửng trên vách đá…
T.M
Bao Đất Việt
