Dân tộc Chứt ở bản Rào Tre (xã Hương Liên, huyện Hương Khê, tỉnh Hà Tĩnh) có 37 hộ dân với 135 nhân khẩu. Trong số này, có 42 học sinh ở độ tuổi tới trường; 8 em lứa mầm non và 15 em học ở trường tiểu học tại xã.

Lúc chúng tôi tới nơi cũng đã gần ngày bế giảng năm học.

Ngoài 17 học sinh học trường Dân tộc nội trú (thị trấn Hương Khê), 2 em học ở tỉnh khác thì có 8 em lứa mầm non và 15 em học ở trường tiểu học tại xã.

Đưa giấy bút cho em Hồ Văn Ngọc, học lớp 3B, trường tiểu học Hương Liên, chúng tôi “nhờ” viết ra những chữ cái, con số và tên tuổi.

Sau một hồi hí hoáy, em Ngọc chỉ viết được dãy chữ cái“a, ă, â, b, c, d, đ, e, ê“rồi cắn đầu bút. Chúng tôi bảo Ngọc viết tên mình thì em lí nhí: “Em chỉ biết từng này thôi”.

Em Hồ Thị Thu, học lớp 3A, viết tên mình nhưng sai chính tả.

Với sự trợ giúp từ các bạn, em Hồ Thị Thu, học lớp 3A cũng đã viết ra tên của mình với nét chữ nguệch ngoạc và sai…chính tả: “Hồ thu thu”. Thu cũng chỉ bập bẹ viết được ít chữ cái, con số  đơn giản.

Em Hồ Viết Luận, học lớp 2A thì chỉ viết được mỗi chữ”a” còn hỏi gì em cũng lắc đầu nguầy nguậy: “Em không biết”.

Trong số 15 học sinh Chứt, chỉ có mỗi em Hồ Thị Xuân Hiên là khá hơn

3/15 họcsinh Chứt biết viết “sơ sơ”

Cùng chung cách hỏi như vậy, chúng tôi thực sự bất ngờ khi chỉ có mỗi em Hồ Thị Xuân Hiên (học lớp 4B) viết rõ tên mình và làm đúng vài phép toán đơn giản.

Là người có thâm niên 15 năm bám bản, giúp người Chứt hòa nhập với cộng đồng, Trung tá Dương Thanh Tịnh- Tổ trưởng tổ công tác cắm bản Rào Tre (BĐBP Hà Tĩnh) nói, ngay đến việc đi học, phải có người gọi thì các em mới chịu tới trường.

Có những buổi, đang học ở lớp nhưng “không thích” thì các em lại bỏ về đi chơi. Bố mẹ lại không biết chữ nên cũng không bao giờ quan tâm tới việc học của con.

Trao đổi với VietNamNet, thầy Trần Văn Đạt, giáo viên trường tiểu học Hương Liên cho biết, hiện chỉ có 3/15 học sinh biết đọc, biết viết “sơ sơ”.

Còn lại, kiến thức của học sinh lớp 2, 3, 4 không bằng học sinh lớp 1 của người Kinh.

Theo thầy giáo, 3 ngày cho học chữ “a” thì nhớ, nhưng sang ngày thứ 4, hỏi lại thì các em lại quên.

Bình thường, vào buổi sáng, các em học sinh Chứt vẫn tới trường Tiểu học Hương Liên nhưng chủ yếu là học cách “hòa nhập” với học sinh người Kinh.

Khoảng gần 3 tháng cuối học kỳ II, nhà trường tổ chứccho 15 em học sinh Chứt tập trung vào buổi chiều để học chữ cái, chữ số nên cóphát triển…đôi chút.

Nhưng rồi qua nghỉ hè, sang năm thì “bắt đầu lại từ đầu”.

Sẽ bỏ học nếu ở lại lớp

 “Năng lực của học sinh Chứt cách xa người Kinh. Nếu cứ cho học học chung thì số học sinh Chứt chắc chắn mù chữ”, ông Đinh Xuân Thường, Bí thư xã Hương Liên (Hương Khê, Hà Tĩnh) nói.

Ông Đinh Xuân Thường

Kết thúc năm học, các em lại được lên lớp “đều đều” bởi nếu cho ở lại lớp, các em sẽ…bỏ học vì tự ái.

Ông Thường xác nhận có nhiều học sinh Chứt không biết chữ, dù học lớp 3, lớp 4.

Đầu học kỳ II năm học 2014 – 22015, Phòng GD&ĐT huyện hương Khê đã tiến hành khảo sát năng lực của học sinh Chứt thì nhận ra vấn đề. Sau đó, phòng đã giao cho trường dạy phụ đạo vào buổi chiều cho số học sinh này.

“Việc khảo sát tiến hành muộn, hợp lý hơn thì phải đầu năm để thầy cô giáo có thể bám sát từng em, có phương án dạy phù hợp “, ông Thường nhận xét.

Vào dịp hè, Tổ công tác cắm bản của BĐBP Hà Tĩnh lại tổ chức lớp học phụ đạo cho những học sinh Chứt và thầy cô chính là những sinhviên tình nguyện.

Tuy nhiên, những lớp học “chữa cháy” cũng chỉ kéo dài không quá một tháng nên các em tiếp thu không được là bao.

Thầy Lê Mạnh Hà

Thầy Lê Mạnh Hà, Hiệu trưởng trường tiểu học Hương Liên cho biết, nhà trường chỉ tập trung dạy tiếng Việt để giúp học sinh Chứt hòa nhập, làm quen với người Kinh, còn việc học kiến thức thì “không quá nặng nề”.

Tuy nhiên, cuối năm nhà trường sẽ kiểm tra lại kiến thức học sinh Chứt, những em nào không đáp ứng đủ yêu cầu thì chưa cho lên lớp ngay mà vào ngày hè sẽ cho ôn lại. Việc tổ chức lớp phụ đạo buổi chiều cho học sinh Chứt được thầy cô dạy bằng sự tâm huyết với học sinh, chứ không có kinh phí hỗ trợ, kể cả chuyện ăn bán trú của các em.

Trao đổi với VietNamNet, ông Nguyễn Hồng Tư, Trưởng phòng Giáo dục tiểu học Sở GD&ĐT Hà Tĩnh thông tin, Sở liên tục chỉ đạo cácthầy, cô giáo kèm cặp học sinh Chứt. Thế nhưng, để giúp các em tiến bộ trong học hành, cần phải có giải pháp đồng bộ, chứ không riêng gì trách nhiệm của ngành giáo dục.

• Văn Đức -Duy Tuấn