Di tích Ngã ba Đồng Lộc và di tích Chỉ huy sở Tiền phương chiến dịch 559 tại xã Hương Đô (huyện Hương Khê) nằm trong hệ thống di tích Quốc gia đặc biệt này.
Ngã ba Đồng Lộc nằm trên đường mòn Hồ Chí Minh xuyên qua dãy núi Trường Sơn ở tỉnh Hà Tĩnh, là giao điểm của quốc lộ 15A và tỉnh lộ 2 của Hà Tĩnh. Trong thời kì kháng chiến chống Mỹ, Ngã ba Đồng Lộc đã phải hứng chịu rất nhiều bom đạn của quân thù trút xuống bởi đây là huyết mạch quan trọng trong kháng chiến. Theo thống kê, chỉ riêng đầu năm 1968, quân địch đã trút xuống khu vực Ngã ba Đồng Lộc hàng chục nghìn quả bom lớn nhỏ các loại. Để bảo vệ tuyến đường huyết mạch này, có lúc chúng ta đã huy động 15.000 người, trong đó phần lớn là các thanh niên xung phong làm nhiệm vụ san lấp hố bom, làm đường để giao thông được thông suốt, đảm bảo chi viện kịp thời cho tiền tuyến miền Nam. Tiêu biểu là sự hy sinh anh dũng của 10 nữ anh hùng liệt sỹ thuộc Tiểu đội 4, C552 – Tổng đội 55.
Cũng nằm trên tuyến đường lịch sử Trường Sơn – đường Hồ Chí Minh được công nhận là di tích Quốc gia đặc biệt là di tích Chỉ huy sở Tiền phương chiến dịch 559 tại xã Hương Đô. Tháng 6/1966, cơ quan Tiền phương Tổng cục Hậu cần được thành lập để tăng cường chỉ đạo tuyến nam Khu IV và chân hàng cho tuyến 559. Chỉ huy sở đóng tại xóm 7, xã Hương Đô, huyện Hương Khê. Tại đây, vào hạ tuần tháng 6/1967, Bộ Tư lệnh 559 kết hợp với tuyến Tổng cục Hậu cần Tiền phương tổ chức hội nghị tổng kết chiến dịch mùa khô 1966-1967. Ngày 25/10/1968, Quân ủy Trung ương quyết định giải thể Bộ Tư lệnh 400 đảm bảo GTVT Quân khu 4, thành lập Bộ Tư lệnh 500, làm nhiệm vụ trung chuyển cho Đoàn 559. Bộ Tư lệnh cũng đóng tại Hương Đô. Từ giữa năm 1970-1971, Bộ Tư lệnh Đoàn 500 sáp nhập với Bộ Tư lệnh Đoàn 559, giới tuyến phụ trách từ Nam sông Lam Nghệ An đến Lộc Ninh – Bình Phước. Hai năm đó, Hương Đô vẫn là hậu cứ của Bộ Tư lệnh Trường Sơn. Quá trình đóng quân tại đây, Bộ Tư lệnh Trường Sơn đã được nhân dân giúp đỡ, chở che an toàn.
Di tích lịch sử Đường Trường Sơn – Đường Hồ Chí Minh được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt đã trở thành niềm tự hào của người dân Hà Tĩnh nói riêng và nhân dân cả nước nói chung, góp phần giáo dục truyền thống đấu tranh cách mạng cho các thế hệ mai sau.

Nguyễn Nga