Phía ngoài cổng Đền Kim Cương

Đền được tọa lạc trong một khuôn viên rộng thoáng, xung quanh có tường bao bọc gồm các hệ thống cổng, tắc môn, hạ điện, thượng điện nằm trên trục thần đạo Tây Bắc – Đông Nam đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Hà Tỉnh xếp hạng là di tích lich sử – văn hóa cấp tỉnh.

Dưới triều vua Minh Mệnh (1820 – 1840) tình hình đất nước trong giai đoạn này có nhiều biến đổi to lớn trên các lĩnh vực về kinh tế, chính trị, xã hội, , đặc biệt là trong lĩnh vực cải cách hành chính. Để củng cố nền quốc phòng vững mạnh, bảo vệ triều chính, nhà vua đã ban bố sắc chỉ mở xưởng đúc nhiều súng ống và cho người đi sang các nước lân cận để mua sắm các phương tiện quân sự khác. Trong triều đình lúc này có vị quan được sắc phong thượng thượng đẳng thần tên là Phạm Tân, Ông sinh ra ở tổng Hữu Bằng nay thuộc xã Sơn Phúc huyện Hương Sơn là một vị quan thông minh, gan dạ, dũng cảm lại thông thạo rừng núi vùng biên cương, Ông được Triều đình giao cho dẫn một đoàn tùy tùng men theo đường mòn (nay là Quốc lộ 8A) vượt qua biên giới sang đất nước Ai Lao để mua voi chiến đem về nước làm phương tiện vận chuyển lương thực, binh khí, đạn dược phục vụ cho quân sỹ chiến đấu. Thời bấy giờ, hai bên vùng biên giới Việt – Lào là những cánh rừng già, cây cối chằng chịt bao phủ, lắm thổ phỉ, thú giữ, qua nhiều núi non, thác ghềnh hiểm trở, rừng thiêng, nước độc, đau ốm, bệnh tật. Trải qua nhiều tháng trời gian nan vất vả, đoàn của ông đã sang nước bạn Lào và mua được nhiều voi chiến, trên đường trở về đoàn gặp một toán cướp trong rừng lao ra chặn đường, cướp của. Trong lúc giao chiến ác liệt ông đã bị trọng thương và mất tại đó, nhân dân trong vùng đã đưa ông về chôn cất và lập miếu để thờ ông. Được tin, triều đình nhà Nguyễn rất lấy làm thương tiếc ban sắc phong thần cho ông, nhân dân gọi là đền Đức Ông. Từ đó đến nay, nhân dân trong vùng thường xuyên chăm lo bảo quản và tổ chức các hoạt động tâm linh, tín ngưỡng để nhớ đến các bậc tiên tổ đã có công lao to lớn đối với quê hương đất nước.

Trong sân đền Kim Cương

Đền Kim Cương là một di tích lịch sử văn hóa có nội dung giá trị nhân văn sâu sắc về một nhân vật tận tâm, tận lực, trung quân ái quốc, phò vua giúp nước. Qua nhân vật lịch sử này, chúng ta thấy rằng mối quan hệ bang giao Việt- Lào qua vùng biên giới Hương Sơn (Hà Tĩnh) đã có từ thời phong kiến.

Hàng năm vào các dịp lễ, tết nhân dân trong vùng đến đây thắp hương tưởng niệm với lòng thành kính thể hiện đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc, đặc biệt, ngày nay khi mối tình đoàn kết đặc biệt Việt –  Lào  ngày càng thắt chặt, gắn bó, hai nước ngày càng phát triển mở rộng giao thương làm ăn, nhân dân hai nước khi đi qua Cửa khẩu quốc tế Cầu Treo đều dừng chân lại đền Kim Cương để thắp nén hương thơm dâng lên Đức Ông cầu mong mọi sự tốt lành, may mắn cho mọi người và mong cho mối tình đoàn kết bang giao Việt – Lào ngày thêm gắn bó keo sơn.

Lê Nhật Tân