Thủ tướng Australia Harold Holt. Ảnh: CNN.

"Thủ tướng Harold Holt mất tích", đó là những thông điệp được phát ra từ các tivi và đài truyền thanh trên khắp Australia vào ngày 17/12/1967, ngày ông Holt đi bơi ở bãi biển Cheviot, gần thành phố Melbourne, và không bao giờ quay trở về. Ông được cho là bị đuối nước và một lễ tưởng niệm đã diễn ra với sự tham dự của các lãnh đạo từ nhiều quốc gia trên thế giới lúc bấy giờ, như thủ tướng Anh Harold Wilson và tổng thống Mỹ Lyndon Johnson.

Thi thể của Holt chưa bao giờ được tìm thấy và điều này dẫn đến hàng loạt giả thuyết, trong đó, có một cuốn sách thậm chí còn nói tàu ngầm Trung Quốc đã đưa ông đi, theo CNN.

50 năm sau ngày Holt mất tích, bề dày sự nghiệp của ông với tư cách một nhà chính trị cấp tiến và đột phá ở Australia phần lớn bị che phủ bởi những bí ẩn liên quan tới vụ mất tích.

"Các giả thuyết âm mưu ngày càng phổ biến và trở thành một phần trong văn hóa dân gian huyền bí của Australia", Tom Frame, nhà viết tiểu sử về Holt, đồng thời là giám đốc Nhóm nghiên cứu Lãnh đạo Khu vực Công (PLRG) thuộc Thư viện Howard tại Đại học New South Wales, cho hay. "Tôi nghĩ không ai trong chúng ta muốn cái chết che khuất cuộc đời mình".

Thủ tướng cấp tiến

Holt lên nắm quyền thủ tướng Australia vào tháng 1/1966. Ông từng là một bộ trưởng trung thành dưới thời thủ tướng Robert Menzies, nhà lãnh đạo cầm quyền lâu nhất Australia.

"Ông ấy như một làn gió tươi mới. Ông ấy trẻ hơn Menzies, ông ấy nổi tiếng là một người cấp tiến và thực sự có phong cách... Nếu theo cách đánh giá hiện nay, ông ấy là người đầu tiên trong số các thủ tướng có phong cách hiện đại của Australia", John Warhurst, giáo sư chính trị danh dự thuộc Đại học Quốc gia Australia, nhận xét về Holt.

Dù chỉ ngồi ghế thủ tướng trong một khoảng thời gian ngắn, Holt đã đạt được hàng loạt thành quả quan trọng, bao gồm chuyển tiền tệ của Australia sang hệ thống đồng đôla kiểu Mỹ, thay vì theo hệ thống đồng bảng Anh.

Một dấu ấn khác trong thời gian ông làm thủ tướng là cuộc trưng cầu dân ý lịch sử trên toàn quốc vào năm 1967, mở đường cho việc công nhận những người Australia bản địa cuối cùng như một thành phần chính thức của cư dân Australia.

Theo Frame, Holt cũng là một trong những nhà chính trị đầu tiên chấm dứt chính sách trọng người da trắng của Australia, theo đó hạn chế người nhập cư đến từ các nước bên ngoài châu Âu. Ông cũng là người đầu tiên cởi mở ngoại giao với các nước châu Á láng giềng.

Holt không chỉ muốn Australia hướng đến châu Á. Với tư cách thủ tướng, ông cũng đã tập trung xây dựng mối quan hệ cá nhân gần gũi với tổng thống Mỹ lúc bấy giờ Johnson.

"Holt muốn Mỹ can dự nhiều hơn vào châu Á vì ông ấy có mối quan hệ cá nhân tốt đẹp với Johnson. Ông đã cố tận dụng mối quan hệ cá nhân đó để thuyết phục, khuyến khích Mỹ trở thành một phần của châu Á", Frame cho biết.

Đi bơi và mất tích

Bãi biển nơi ông Harold được nhìn thấy lần cuối cùng vào tháng 12/1967. Ảnh: CNN

Ngày Holt mất tích là một ngày chủ nhật oi bức, rất thích hợp để đi bơi. Trước buổi trưa ngày 17/12/1967, Holt cùng vài người bạn quyết định đến một bãi biển địa phương, cạnh ngôi nhà nghỉ mát của ông ở thị trấn Portsea, bên bờ biển bang Victoria.

Trên nhiều phương diện, Holt là một người đàn ông Australia hoàn hảo. Ông thích giao tế, thể thao và tận hưởng cuộc sống. Ông thích lặn, săn cá bằng xiên dù ông không bơi quá giỏi, theo Frame.

Tuy nhiên, lúc bấy giờ, tình trạng sức khỏe của Holt không được tốt. Ông vừa trải qua cuộc phẫu thuật vai và hai ngày trước khi ông mất tích, bác sĩ vẫn khuyên ông rằng "hãy nghỉ ngơi" sau ca phẫu thuật.

"Ông ấy chơi tennis vào hôm thứ 7 và ra bãi biển vào chủ nhật, đi ngược lại lời khuyến cáo của bác sĩ", Frame nói.

Các nhân chứng trên bãi biển khai với cảnh sát rằng sóng dâng cao bất thường và có sóng ngầm rất mạnh vào ngày hôm đó. Một số nhân chứng miêu tả đấy là những cơn sóng cao nhất họ từng thấy.

Dù vậy, Holt vẫn bơi ra xa và đi vào vùng nước sâu, theo một báo cáo của cảnh sát vào năm 1968. Lời cuối cùng Holt nói với nhóm bạn trước khi ông xuống biển là: "Tôi thông thạo bãi biển này như lòng bàn tay".

"Một nhân chứng cho hay bà quan sát Holt liên tục từ lúc ông bước xuống biển và đột nhiên, bà thấy sóng biển nổi lên dữ dội xung quanh ông. Có vẻ như chúng đang sôi lên và đã nhấn chìm ông ấy", báo cáo mô tả.

Chết đuối, tự tử hay liên quan đến tàu ngầm Trung Quốc?

Nhóm thợ lặn tham gia tìm kiếm thi thể của thủ tướng Harold Holt. Ảnh: CNN.

Lúc bấy giờ, cả Australia bàng hoàng trước tin thủ tướng mất tích. "Tôi nghĩ sau vụ ám sát tổng thống Mỹ John F. Kennedy, hầu hết mọi người đều cho rằng các lãnh đạo thế giới như Holt cần có một đội ngũ an ninh theo sát để sẵn sàng ứng cứu nếu họ gặp bất kỳ bất trắc nào", Frame chia sẻ.

Các thám tử nghiệp dư, cảnh sát, thậm chí cả binh sĩ Australia đổ về bãi biển Cheviot để tìm thủ tướng đang mất tích hoặc ít nhất là thi thể ông. Cuộc tìm kiếm, có thời điểm lên tới 300 người tham gia, cuối cùng phải dừng lại vào ngày 5/1/1968.

Người ta không phát hiện bất kỳ dấu vết nào của Holt. Tất cả những gì để lại chỉ là đống áo quần nằm trên bãi biển. Vụ mất tích đã châm ngòi cho các cuộc tranh luận dữ dội, đồng thời làm dấy lên nhiều đồn đoán huyền bí.

Theo giáo sư Warhurst, có những suy đoán ồn ào trên truyền thông cho rằng Holt tự tử vì quẫn trí trước cuộc hôn nhân được cho là đang rạn nứt của ông hoặc có thể mệt mỏi do áp lực công việc. Nhưng báo cáo cảnh sát đưa ra vào năm 1968 nhận định khả năng này không cao.

"Một số giả thuyết còn nói có sự liên quan của thế lực nước ngoài, rằng Holt bị bắt đi bởi đặc vụ Nga hoặc Trung Quốc", Warhurst cho biết.

Thậm chí một cuốn sách của nhà báo người Anh Anthony Grey còn cáo buộc Holt là gián điệp của Trung Quốc và ông đã được đưa lên một tàu ngầm Trung Quốc từ bãi biển Cheviot để kết thúc nhiệm vụ. Suy đoán trên phải hứng chịu nhiều chỉ trích.

"Không có giả thuyết nào hay bất cứ cơ sở, bằng chứng thuyết phục nào... Chúng không đúng, chúng không hợp lý", Frame đánh giá. "Lời giải thích đơn giản và thẳng thắn nhất là ông ấy bị đuối nước, vậy thôi".

Vụ mất tích của Holt đã khiến đảng Tự do cầm quyền rơi vào tình thế hỗn loạn, dẫn đến việc một loạt nhà lãnh đạo yếu kém lên nắm quyền trong thời kỳ ngắn. Cuối cùng, Công đảng Australia quay trở lại cầm quyền vào năm 1972.

Theo Warhurst, đảng Tự do không thể hồi phục hoàn toàn sau cái chết của Holt, mãi cho đến năm 1975 khi ông Australia Malcolm Fraser lên nắm quyền lãnh đạo đảng này. Ông Fraser sau đó trở thành thủ tướng Australia từ năm 1975 - 1983.

Đối với người dân Australia, sự nghiệp chính trị của Holt đã bị những bí ẩn xung quanh vụ mất tích che khuất. Frame nhấn mạnh ông muốn viết về Holt vì cảm thấy nhà lãnh đạo này đã bị lịch sử lãng quên.

Tác giả: Hồng Vân

Nguồn tin: Báo VnExpress