Sau ba năm thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (XDNTM) ở Hà Tĩnh, mặc dù đường làng, ngõ xóm đã được bê-tông hóa nhưng ở mỗi làng quê vẫn giữ được bản sắc, cốt cách làng quê Việt Nam.

Nông thôn mới Hà Tĩnh bây giờ, vẫn còn đó cây đa bến nước sân đình; vẫn còn đó lũy tre xanh kẽo kẹt võng đưa và những hàng dâm bụt đỏ hoa đung đưa trước gió.

Nơi mùa xuân đến sớm Vào một ngày cuối năm, khi những chồi cây đang tích đầy nhựa sống để chuẩn bị bung cành mở nụ chào đón nắng xuân, chúng tôi được ông Trần Huy Oánh – Ban chỉ đạo NTM Hà Tĩnh giới thiệu một số mô hình thuộc các xã về đích 19 tiêu chí năm 2013. Vừa đi, ông vừa kể, sau ba năm bắt tay thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia XDNTM, đến nay bộ mặt nông thôn Hà Tĩnh đã thật sự thay da, đổi thịt. Nghĩ về một thời quá khứ gian khổ, ông Oánh kể, những năm đầu của thế kỷ 21, Hà Tĩnh được mệnh danh một trong những tỉnh nghèo nhất của cả nước.

Nhà ở dân cư chủ yếu làm bằng tranh tre nứa lá. Thực hiện chỉ đạo của T.Ư về phong trào toàn dân chung sức, chung lòng xóa đói, giảm nghèo, xóa bỏ nhà ở tranh tre dột nát. Và cũng từ ý chí đó, cộng với phong trào XDNTM của tỉnh đề ra với 33 tiêu chí, trong đó có ba tiêu chí chính đó là, xóa bỏ nhà tranh tre dột nát thay bằng ngói hóa toàn phần; cải tạo vườn tạp sang trồng cây kinh tế có giá trị; bảo tồn văn hóa làng quê.

Sau ba năm thực hiện, tại đêm giao lưu Vì người nghèo do Ủy ban T.Ư MTTQ Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, Hà Tĩnh được vinh dự lên báo cáo với cả nước về thành tích xóa xong nhà tranh tre dột nát, thay bằng ngói hóa.

Năm 2010, thực hiện chương trình MTQGXDNTM bằng 19 tiêu chí Trung ương đề ra, Hà Tĩnh nhanh chóng vào cuộc. Nhờ sự quan tâm giúp đỡ của các bộ, ngành T.Ư, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị với sự đồng lòng của mỗi người dân, đến nay, Hà Tĩnh đã có bảy xã về đích 19 tiêu chí NTM 2013 là: Tùng Ảnh, Thạch Hạ, Thiên Lộc, Cẩm Bình, Thuận Lộc, Thạch Châu, Kỳ Tân. Tuy những xã nói trên đã nỗ lực phấn đấu về đích đúng với kế hoạch đề ra, nhưng phía trước vẫn còn bao nhiêu bề bộn, gian truân vất vả, bởi đã xây được rồi còn phải giữ sao cho bền vững các tiêu chí với nét đẹp hài hòa đúng nghĩa nông thôn Việt Nam.

Trong nỗi băn khoăn đó, tôi hỏi ông Oánh, Hà Tĩnh xây dựng NTM nhanh như thế có giữ được bản sắc truyền thống làng quê Việt Nam? Ông Oánh trả lời: Đấy là vấn đề chúng tôi rất quan tâm, bởi qua quá trình XDNTM, một số nơi do không nắm được tinh thần chỉ đạo nên khi mở các tuyến giao thông vào thôn, xóm nhiều cây cối vườn tược bị chặt phá để xây mới tường rào bê-tông.

Nhưng sau khi phát hiện, ban chỉ đạo chúng tôi đã kịp thời chấn chỉnh buộc bảy xã về đích NTM nói trên phải tiếp tục xây dựng cho bằng được các khu dân cư kiểu mẫu, phấn đấu hết năm 2014 sẽ có 49 làng quê thuộc khu dân cư kiểu mẫu theo chương trình NTM cốt cách Việt Nam.

Còn đó nét đẹp làng quê Chủ tịch UBND xã Tùng Ảnh Phan Tiến Dũng vui mừng đón tiếp chúng tôi với cái bắt tay nồng hậu. Đồng chí Dũng dẫn chúng tôi đi tham quan một số mô hình hoàn thành xuất sắc 19 tiêu chí đề ra.

Tùng Ảnh, vẫn còn đó một làng khoa bảng, vẫn còn đó những nếp nhà gỗ cổ xưa, ao cá, rặng tre với hàng rào dâm bụt, vườn sau, ao trước vừa thoáng mát, vừa hợp với phong thủy. Và, cả những cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi vẫn ngả mình soi bóng xuống ao đình, những giếng làng còn đậm nét rêu phong… tất cả như hiện về một cõi nguyên sơ quyện hòa giữa mới – cũ của làng quê NTM.

Ông Phan Nho Mai, thôn Châu Nội, đứng trước cổng nhà được tạo thành bởi hai cây giới cổ thụ, tự hào khoe với chúng tôi: Cổng nhà ông đã đứng vững cả ba đời với thời gian hàng mấy trăm năm nay.

Mỗi năm tự tay ông cắt tỉa ba lần. Mỗi lần cắt tỉa ông thường gọi con cháu cùng tham gia nhằm để nhắc nhở con cháu phải biết gìn giữ chăm sóc bảo vệ cho cây luôn xanh tốt, giữ cho được nét đẹp hồn quê.

Tới nhà ông Mai Xuân Tam, chúng tôi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp vô thường, độc đáo bởi bao quanh nhà ông đều là tường rào bằng cây mận hảo được cắt tỉa phẳng lỳ; bốn góc vườn là bốn lũy tre xanh thỉnh thoảng phát ra âm thanh kẽo kẹt võng đưa trước gió. Ông Tam tự hào nói với chúng tôi, gia đình ông từ đời Tiên cổ đến đời con cháu, luôn xem cảnh vật trong vườn này như một gia sản quý báu, nên cây cối luôn được chăm sóc bốn mùa tươi tốt. Cũng theo ông Tam, buổi đầu thực hiện phong trào hiến đất XD NTM, tưởng rằng hệ thống hàng rào cây xanh này buộc phải chặt bỏ, nhưng, được sự quan tâm của các cấp cũng như thể theo nguyện vọng của gia đình, thôn xóm nên toàn bộ “gia sản” vô giá này vẫn được bình yên, mặc dù đường vẫn mở đúng với tiêu chí đặt ra. Người Tùng Ảnh càng XDNTM càng tự hào về bản sắc làng quê của mình bởi mọi phong tục, tập quán, truyền thống cha ông để lại vẫn được giữ nguyên.

Trưởng thôn Châu Nội Mai Đình Thao cho biết: Thôn có 162 hộ dân đều quyết liệt với chủ trương xây dựng NTM. Thế nhưng, khi bàn đến chuyện hiến đất, phá bỏ bờ rào, cây cối thì hầu hết nhân dân đều trăn trở, buộc lãnh đạo thôn phải báo cáo lên xã để làm sao vừa mở được đường đúng với yêu cầu nhưng cũng vừa giữ được nét đẹp truyền thống của làng quê nông thôn từ bao đời lưu truyền. Không riêng gì Châu Nội mà các thôn khác như: Châu Trinh, Châu Tùng, Châu Lĩnh… tất cả đều cùng chung một mô hình chẳng thua kém gì Châu Nội.

Rời Tùng Ảnh, chúng tôi đến xã Hương Trà, huyện Hương Khê. Tuy xã về đích NTM có muộn hơn so với các xã nhưng mọi nét đẹp truyền thống làng quê Việt Nam vẫn còn nguyên sơ với đường làng, ngõ xóm bê-tông hóa vẫn còn đó mầu xanh mát mắt của những hàng cây quấn chặt bên lối đi. Vẫn còn đó mái chùa đình cổ rêu phong với cả làng quê có khói lam chiều và tiếng kinh cầu vang vọng.

Đến xã Cẩm Bình, huyện Cẩm Xuyên, ghé thăm thôn Tân An sau khi được công nhận xã về đích 19 tiêu chí NTM, chúng tôi cảm nhận rằng, người dân nơi đây có vẻ như chưa thỏa mãn trước thành tích đó nên họ vẫn tiếp tục trồng lại cây xanh trước cổng nhà mình. Xã cũng bắt tay phát động phong trào, nhà nhà trồng cây, người người trồng cây, tạo nên một cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp cho cả làng quê nông thôn mới.

Giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đặng Ngọc Sơn cho biết: Để bảo tồn truyền thống làng quê Việt Nam, ngoài bộ tiêu chí của T.Ư, Hà Tĩnh tiếp tục phát động phong trào thi đua xây dựng khu dân cư kiểu mẫu bằng 10 yêu cầu đặt ra, trong đó chú trọng bảo tồn và phát huy cốt cách làng quê Việt để đi đâu, đến đâu cũng gặp vườn xanh, hàng rào xanh, đường xanh, hội quán xanh như những mùa xuân xanh tràn về dâng nhựa sống trên mảnh đất Hà Tĩnh mến yêu.