Đồng chí Nguyễn Trung Thiên tên thật là Trần Hữu Thiều sinh ngày 11-6-1906 tại làng Dương Xuân (nay thuộc xã Lĩnh Sơn, huyện Anh Sơn, tỉnh Nghệ An). Sinh trưởng trong vùng quê giàu truyền thống yêu nước nên đồng chí sớm giác ngộ ý thức cách mạng. Năm 21 tuổi (1927) Trần Hữu Thiều đã là một trong 7 hội viên Hội thanh niên ở Dương Xuân. Năm 1929, đồng chí trở thành một trong những đảng viên Đông Dương Cộng sản Đảng đầu tiên ở quê nhà; đồng chí được chỉ định làm ủy viên BCH Tổng Nông hội tỉnh Nghệ An.
Đầu tháng 1-1930, Kỳ bộ Đông Dương Cộng sản Đảng ở Trung Kỳ phái Nguyễn Trung Thiên vào công tác tại Hà Tĩnh. Lúc này, tuy gia cảnh khó khăn, mẹ già yếu, vợ lại sắp sinh con đầu lòng nhưng đồng chí vẫn hăng hái lên đường làm nhiệm vụ. Vào Hà Tĩnh, Nguyễn Trung Thiên đã dựa vào những thành viên tích cực, nòng cốt trong tổ chức Sinh hội trường Tiểu học Pháp – Việt thị xã Hà Tĩnh để thành lập chi bộ Đảng, làm hạt nhân mở rộng các tổ chức ra các phủ huyện trong tỉnh. Sau khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời, Nguyễn Trung Thiên đã phối hợp với các đồng chí trong nhóm Đông Dương Cộng sản Liên đoàn ở Hà Tĩnh mở hội nghị thành lập Đảng bộ Đảng Cộng sản Việt Nam tỉnh Hà Tĩnh vào cuối tháng 3-1930. Hội nghị đã bầu BCH lâm thời do Nguyễn Trung Thiên làm Bí thư.
Là một người hoạt động cách mạng sôi nổi, nhiệt tình, Nguyễn Trung Thiên có uy tín cao đối với cán bộ, đảng viên và các tầng lớp nhân dân trong tỉnh. Đồng chí luôn hòa mình vào quần chúng và có phương pháp tuyên truyền, giải thích đường lối cách mạng bằng lời lẽ giản dị, bình dân. Để dễ dàng đi lại hoạt động, đồng chí thường phải ngụy trang che mắt địch, khi thì mặc áo quần như nông dân, lúc bận áo dài lương làm thầy thuốc, có khi lại khoác âu phục làm thầy giáo… Chính quyền phong kiến, thực dân ở Nghệ An truy tìm “Tên cộng sản lợi hại Trần Hữu Thiều” mãi không ra tung tích, bèn giở thủ đoạn đê hèn là bắt giam mẹ già và người vợ mới sinh của đồng chí. Tuy trong lòng thương mẹ, nhớ vợ con da diết và căm phẫn tột độ kẻ thù hung hãn nhưng Nguyễn Trung Thiên vẫn bình tĩnh, sáng suốt chỉ đạo phong trào với một nghị lực phi thường. Đồng chí thường tâm sự với bạn bè cùng hoạt động: “Làm cách mạng là không sợ chết, sợ chết thì không làm được; giao việc gì cũng phải làm đến nơi đến chốn”.
Cuộc biểu tình lịch sử ngày 1-8-1930 của hơn 500 nông dân huyện Can Lộc cùng hàng loạt cuộc đấu tranh khác tại Hà Tĩnh nổ ra nhờ có sự lãnh đạo và tổ chức của Tỉnh ủy lâm thời Hà Tĩnh do Nguyễn Trung Thiên đứng đầu. Đồng chí đã có công lao đáng kể đối với cao trào cách mạng ở Hà Tĩnh từ những cuộc đấu tranh bước đầu. Thế nhưng, trong Đại hội đại biểu Đảng bộ Hà Tĩnh lần thứ nhất (9-1930), Nguyễn Trung Thiên đã đề cử đồng chí Nguyễn Thiếp (quê Phù Việt, Thạch Hà) làm Bí thư Tỉnh ủy còn mình xin được trực tiếp chỉ đạo phong trào đấu tranh ở huyện Can Lộc. Đề nghị của đồng chí được đại hội hoàn toàn nhất trí. Với cương vị là ủy viên Thường vụ Tỉnh ủy, Nguyễn Trung Thiên đã cùng với BCH Đảng bộ dồn mọi sức lực vào công tác xây dựng Đảng về tư tưởng và tổ chức, làm hạt nhân lãnh đạo phong trào quần chúng. Đồng chí dành nhiều thời gian xuống trực tiếp chỉ đạo phong trào của cơ sở. Ngày 22-11-1930, trong khi đang làm nhiệm vụ ở Can Lộc, không may Nguyễn Trung Thiên sa vào lưới địch. Vào tù, mặc dù bị tra tấn dã man, đồng chí đã tỏ rõ khí phách anh hùng của con người xứ Nghệ, không khuất phục trước kẻ thù. Tấm gương kiên cường của đồng chí góp phần khích lệ anh chị em tù chính trị trong các nhà lao của bọn đế quốc và tay sai giữ vững khí tiết của người cộng sản.
Nguyễn Trung Thiên bị cầm tù nhưng vẫn làm cho kẻ thù ngày đêm lo lắng vì uy tín của đồng chí vẫn là niềm cổ vũ tinh thần cho quần chúng đấu tranh. Vì vậy, bọn giặc đã hèn hạ ngầm đưa đồng chí về xử bắn tại thôn Phù Minh (Can Lộc) vào ngày 11-2-1931. Đồng chí đã hy sinh ở tuổi 27 trong niềm tiếc thương vô hạn của đồng chí, đồng bào. Mặc dù Nguyễn Trung Thiên và nhiều đồng chí lãnh đạo chủ chốt của Tỉnh ủy bị tù đày, hy sinh nhưng những hạt giống cách mạng mà các anh đã dày công gieo xuống trên đất Hà Tĩnh vẫn phát triển rộng khắp từ đồng bằng ven biển đến trung du và miền núi. Từ cuối năm 1930, đầu năm 1931, khắp các phù huyện liên tiếp nổ ra các cuộc biểu tình với quy mô rộng khắp, thu hút hàng vạn người tham gia, làm nên một cao trào Xô- viết Nghệ Tĩnh.
Đồng chí Nguyễn Trung Thiên đã anh dũng hy sinh trong cuộc đấu tranh oanh liệt của Đảng và nhân dân ta chống lại chế độ thực dân Pháp và phong kiến tay sai. Bao nhiêu năm trôi qua, Đảng bộ và nhân dân Hà Tĩnh vẫn luôn ghi nhớ và biết ơn những cống hiến xuất sắc của đồng chí cho cách mạng. Tháng 8-1972, lãnh đạo tỉnh Hà Tĩnh đã quyết định thành lập trường THPT mang tên người anh hùng bất tử Nguyễn Trung Thiên ở vùng biển ngang huyện Thạch Hà. Sau ngày tái lập tỉnh (1991), UBND tỉnh cũng đã lấy tên đồng chí đặt tên cho một đường phố của thị xã (nay là thành phố) Hà Tĩnh. Cuộc đời chiến đấu hy sinh vì nước, vì dân của đồng chí Nguyễn Trung Thiên mãi mãi là tấm gương sáng đối với mọi cán bộ, đảng viên hiện nay và các thế hệ mai sau.
Tuấn Hiển
baohatinh
