Cử tri Mỹ đi bỏ phiếu trong cuộc bầu cử giữa kỳ ngày 6/11. Ảnh: Reuters.

Khi kết quả kiểm phiếu bầu cử giữa kỳ ở các bang lần lượt được công bố, truyền thông Mỹ cho rằng đảng Dân chủ đã tận dụng tốt làn sóng bất bình với Tổng thống Donald Trump trong dư luận để giành lại quyền kiểm soát Hạ viện, trong khi đảng Cộng hòa vẫn giữ được ưu thế đa số tại Thượng viện.

Kết quả bầu cử giữa kỳ được coi là một chỉ dấu cho niềm tin của cử tri Mỹ đối với các chính sách Trump đã thực hiện trong hai năm cầm quyền. Tuy nhiên, giới quan sát đánh giá rằng thất bại này vẫn không khiến Tổng thống Mỹ đánh mất sự ủng hộ của đảng Cộng hòa, mà ngược lại còn tăng thêm những người trung thành với mình trong quốc hội.

Điều này được thể hiện rõ ràng qua trường hợp của Mark Sanford, một thành viên tiêu biểu theo chiều hướng bảo thủ của đảng Cộng hòa. Ông được bầu vào Hạ viện Mỹ năm 1994 khi đảng Cộng hòa có cuộc "quật khởi" trước đảng Dân chủ và giành được quyền kiểm soát lưỡng viện quốc hội. Sau khi trở thành thống đốc bang Nam Carolina từ năm 2002, Sanford trở thành một "người hùng" đảng Cộng hòa khi thẳng thừng bác bỏ các gói kích cầu kinh tế của tổng thống Barack Obama, theo Vox.

Năm 2010, Sanford được Viện Cato bình chọn là thống đốc giỏi nhất nước Mỹ, thậm chí nhiều người còn muốn đề cử ông đại diện cho đảng Cộng hòa ra tranh cử tổng thống. Suốt 25 năm hoạt động chính trị, Sanford chưa thua trong bất cứ cuộc bầu cử nào, minh chứng cho sự thành công của xu hướng bảo thủ trong nền chính trị bang Nam Carolina.

Đến năm 2016, tỷ phú Donald Trump quyết định tham gia cuộc chạy đua ghế tổng thống và giành chiến thắng bất ngờ trong cuộc bầu cử trước đối thủ Hillary Clinton. Sự trỗi dậy của Trump đánh dấu bước ngoặt lớn cũng như sự chấm hết cho sự nghiệp chính trị của Sanford.

Kể từ khi Trump lên nắm quyền, Sanford nhận ra bầu không khí chia rẽ, xích mích và thù địch chưa từng thấy trong các cuộc họp hay những sự kiện do mình chủ trì. Trong một lần diễn thuyết trước đám đông khoảng 1.000 người, nghị sĩ này gần như "phát điên" khi có một người liên tục công kích ông bằng những lời lẽ khó nghe.

Nghị sĩ Mark Sanford, người sẽ mãn nhiệm sau cuộc bầu cử giữa kỳ. Ảnh: Reuters.

"Tôi cũng đến từ Nam Carolina như anh. Nhưng những ngôn từ anh dùng không phù hợp với một người nổi tiếng như anh", Sanford nói với người này khi gặp riêng anh ta sau sự kiện. Nhưng người đàn ông đó nhìn thẳng vào ông và nói: "Nếu Tổng thống Mỹ có thể nói bất cứ điều gì với bất cứ ai vào bất kỳ lúc nào, với bất cứ chủ đề gì, tại sao tôi lại không được?"

"Đó là con quái vật mà Trump đã tháo cũi", Sanford sau đó nhận xét, đề cập đến Tổng thống thuộc đảng Cộng hòa của mình. Là một người bảo thủ, Sanford cảm thấy bị xúc phạm bởi cách hành xử của Trump. Ông viết một bài xã luận trên NYTimes, kêu gọi Tổng thống công bố hồ sơ thuế của mình, chỉ trích Trump "thổi bùng ngọn lửa của sự thiếu khoan dung", cho rằng ông thiếu kiến thức về hiến pháp Mỹ.

"Ở mức độ nào đó, Trump đại diện cho những gì còn khuyết thiếu trong chính trị và cuộc sống mà tôi từng ngỡ rằng mình đã biết hết", Sanford than thở.

Thái độ chống đối Trump ra mặt của Sanford đã khiến chính trị gia "bách chiến bách thắng" này phải trả giá. Hồi tháng 6, ông cạnh tranh với Katie Arrington trong cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa để chọn ra ứng viên đại diện cho đảng này chạy đua ghế nghị sĩ đại diện cho Nam Carolina.

Trái ngược với Sanford, Arrington là một nữ nghị sĩ bang hết lòng trung thành với Trump. Sanford tin rằng quan điểm bảo thủ của mình sẽ lấy được lòng cử tri như mọi lần. "Họ sẽ đến và nói: ‘Kìa, ông ấy là một tiền vệ, chúng ta phải ủng hộ tiền vệ này’".

Nhưng vào ngày 13/6, một ngày trước cuộc bầu cử sơ bộ, Trump viết trên Twitter: "Mark Sanford không giúp ích gì cho tôi trong chiến dịch Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại. Ông ta mất tăm mất tích và chỉ gây rắc rối. Ông ta lẽ ra nên cuốn gói đến Argentina. Tôi hoàn toàn ủng hộ Katie Arrington ra tranh cử quốc hội ở Nam Carolina, bang mà tôi yêu mến. Bà ấy cứng rắn với tội phạm và sẽ tiếp tục cuộc chiến giảm thuế. Hãy bầu cho Katie!"

Dòng tweet đăng lúc 3 giờ sáng đó đã hạ knock-out Sandford. Ông lần đầu tiên trong đời để thua trong cuộc bầu cử sơ bộ trước đối thủ Arrington với 2.500 phiếu. Arrington nhiều khả năng sẽ giành chiến thắng trước đối thủ đảng Dân chủ Joe Cunningham trong cuộc bầu cử giữa kỳ để trở thành tân nghị sĩ thay thế Sandford tại Hạ viện.

Sự 'tuyệt chủng' của những người phản đối Trump

Tổng thống Trump trong một cuộc diễn thuyết ở bang Utah. Ảnh: AFP.

Sanford không phải là trường hợp cá biệt tại đảng Cộng hòa. Nhiều thành viên đảng Cộng hòa từng ra mặt phản đối Trump và phong cách lãnh đạo của ông, nhưng họ giờ đây đã gần như "tuyệt chủng".

Qua hai năm nắm quyền, Trump đã thể hiện một điều rằng nếu thể hiện sự chống đối ông, đừng ai có thể mơ về việc trụ lại và thăng tiến trong đảng Cộng hòa. Những người chỉ trích Trump mạnh mẽ nhất như thượng nghị sĩ Jeff Flake, nghị sĩ Paul Ryan hay thượng nghị sĩ Bob Corker đều sẽ nghỉ hưu sau cuộc bầu cử giữa kỳ, trong khi những người như Sanford đều để thua trong các cuộc bầu cử sơ bộ.

Bình luận viên Ezra Klein cho rằng dù đảng Cộng hòa giành chiến thắng hay để thua tại quốc hội trong cuộc bầu cử giữa kỳ lần này, một điều chắc chắn là đội ngũ những người không ủng hộ Trump sẽ ngày càng ít hơn.

Nhiều người đã bị công kích đến bầm dập, trong khi một số người bị "đồng hóa", ít lên tiếng hơn, hoặc bỏ hẳn những lời chỉ trích nhắm vào Tổng thống sau khi chứng kiến số phận của các đồng nghiệp trong đảng.

Thượng nghị sĩ Lindsey Graham từng cảnh báo về một "cuộc khủng hoảng hiến pháp" nếu Tổng thống can thiệp vào cuộc điều tra của công tố viên đặc biệt Robert Mueller, nhưng giờ đây ông lại đi chơi golf với Trump và nhất trí nếu ông chủ Nhà Trắng sa thải Bộ trưởng Tư pháp Jeff Sessions sau cuộc bầu cử giữa kỳ.

Mitt Romney cũng từng gọi Trump là "kẻ lừa đảo", nhưng khi tham gia vào cuộc đua giành chiếc ghế thượng nghị sĩ bang Utah, Romney trở nên kiệm lời hơn về Trump. Ông dường như đã được "thưởng công" vì hành động này, khi Trump hồi tháng 2 tuyên bố ủng hộ Romney trở thành thượng nghị sĩ đại diện cho bang Utah.

Một nhóm khác trong đảng Cộng hòa là những người giữ quan điểm trung lập, không quyết liệt chỉ trích Trump nhưng cũng không nhiệt thành ủng hộ ông, điển hình như nghị sĩ Ryan Costello thuộc bang Pennsylvania. Costello tự nhận mình là người bảo thủ, sẵn sàng chỉ trích Trump sau vụ bạo lực ở Charlottesville và hội nghị thượng đỉnh với Tổng thống Nga ở Helsinki, nhưng cố gắng không bình luận hay lên án những dòng tweet của Tổng thống.

Tuy nhiên, những người như Costello gặp rất nhiều khó khăn trong cuộc bầu cử giữa kỳ, khi không ủng hộ Trump đủ mức để được coi là thiên hữu, lại không chỉ trích Tổng thống đủ quyết liệt để giành được sự ủng hộ của cử tri thiên tả. "Phe Dân chủ cho rằng ông đồng lõa với Trump, trong khi phe Cộng hòa lên án ông là bất trung", bình luận viên George Packer của New Yorker bình luận về Costello. Nghị sĩ này sắp nghỉ hưu và những người có quan điểm giống ông rất khó để được bầu vào quốc hội Mỹ.

Kết quả là những đại diện của đảng Cộng hòa ở cả Hạ viện lẫn Thượng viện Mỹ sau cuộc bầu cử giữa kỳ nhiều khả năng là những người thể hiện quan điểm trung thành với Trump, trong khi những tiếng nói chỉ trích Trump trong đảng ngày một ít hơn, theo chuyên gia phân tích chính trị Sarah Binder thuộc Viện Brookings.

Đảng Cộng hòa mất quyền kiểm soát Hạ viện đồng nghĩa với việc các chính sách của Trump sẽ gặp khó khăn hơn để được thông qua, nguy cơ Trump bị phe Dân chủ ở Hạ viện điều tra hoặc luận tội cũng tăng lên, nhưng sự ủng hộ của ông trong đảng Cộng hòa không suy giảm mà chỉ tăng lên.

Sự ủng hộ đó sẽ giúp Trump không gặp phải tình huống "dở khóc dở cười" như nỗ lực thông qua đạo luật thay thế Obamacare ở Thượng viện hồi năm ngoái. Khi đó, chính lá phiếu của thượng nghị sĩ John McCain, thành viên lâu năm của đảng Cộng hòa, đã khiến đạo luật thay thế do Trump đề xuất bị "chết yểu" tại Thượng viện do chính đảng Cộng hòa kiểm soát.

Khi có đông đảo những người trung thành với mình trong quốc hội, Trump sẽ không còn bất cứ sự e dè nào với đảng Cộng hòa nữa và có thể thoải mái công kích tân chủ tịch Hạ viện Nancy Pelosi, khi Nhà Trắng luôn tin rằng việc tiến hành quy trình luận tội Trump chỉ là đòn "gậy ông đập lưng ông" với đảng Dân chủ, Binder nhận định.

Tác giả: Thành Nguyễn

Nguồn tin: Báo VnExpress