Ngày khởi công trống dong cờ mở và ai cũng hy vọng vào 2 nhà máy với số vốn đầu tư gần 2.000 tỷ đồng. Song thời gian trôi qua, những lời phát biểu hùng hồn, những lời hứa đầy tính nhân văn trong ngày khởi công đã dần bị quên lãng, bởi cả 2 nhà máy đang chết dần trong những đống sắt vụn khổng lồ và những khoản nợ thật khó tin.

Đổ tiền đầu tư để rồi…bỏ hoang

Hai nhà máy đầu tư gần 2.000 tỷ đồng mà chúng tôi đề cập tới trong bài viết này là Nhà máy liên hợp gang thép Vạn Lợi và Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang. Đầu năm 2007, Dự án Nhà máy liên hợp gang thép Vạn Lợi (Công ty Gang thép Vạn Lợi) do Công ty cổ phần Gang thép Hà Tĩnh làm chủ đầu tư, được Ban quản lý khu kinh tế Vũng Áng (nay là Ban quản lý Khu kinh tế tỉnh Hà Tĩnh) cấp giấy chứng nhận đầu tư với tổng số vốn lên tới hơn 1.700 tỷ đồng. Ngay sau khi được cấp phép, chủ đầu tư đã phối hợp với các ngành liên quan ở Hà Tĩnh để tiến hành xây dựng nhà máy.

Nhiều hạng mục của Công ty Quặng sắt Vũ Quang giờ hoàn toàn hư hỏng, trở thành sắt vụn.

Đến tháng 6/2007, Công ty Gang thép Vạn Lợi đã tiến hành xây dựng gần xong nhiều hạng mục như nhà điều hành, khu nhà ở, hệ thống lò cao, các thiết bị dây chuyền sản xuất gang thép… trên diện tích rộng gần 26ha ở ngã ba Khu kinh tế Vũng Áng, thuộc thị xã Kỳ Anh, Hà Tĩnh. Sau hơn 3 năm tiến hành xây dựng, đến tháng 11/2010, Dự án do Công ty Gang thép Vạn Lợi tiến hành xây dựng cầm chừng dần rồi đình trệ và sau đó chính thức ngừng triển khai.

Có vẻ như “cha chung chẳng ai khóc” nên ở nơi đây cũng chẳng ai rơi vào tâm trạng “của đau con xót”. Vì vậy, gần 5 năm qua, hàng loạt hạng mục xây dựng dang dở ở nhà máy gang thép này nằm “đắp chiếu” phơi mưa phơi nắng. Hàng loạt máy móc thiết bị, linh kiện sản xuất gang thép rêu phong, hoen rỉ cùng mưa gió. Nhiều máy móc chuyên dụng đắt tiền dùng để sản xuất thép nằm dưới chân khu lò cao giờ đây chỉ còn là đống sắt vụn khổng lồ, nằm lăn lóc, hư hại không còn khả năng sử dụng.

Rời Kỳ Anh, chúng tôi ngược lên huyện miền núi Vũ Quang, Hà Tĩnh, nơi có Nhà máy tuyển quặng sắt Vũ Quang (Công ty Quặng sắt Vũ Quang) từng được kỳ vọng sẽ thay đổi cuộc sống cho hàng ngàn hộ dân nghèo khi nhà máy hoạt động. Đã 6 năm trôi qua, kể từ ngày những tràng pháo tay vui mừng trong lễ động thổ, nhà máy đã ngốn biết bao tiền tỷ, để rồi giờ đây cũng chỉ là đống sắt vụn khổng lồ. Công ty Quặng sắt Vũ Quang do Công ty TNHH MTV Sắt Vũ Quang (thuộc Công ty cổ phần Gang thép Hà Tĩnh) làm chủ đầu tư. Công ty Quặng sắt Vũ Quang được UBND tỉnh Hà Tĩnh phê duyệt trên tổng diện tích 19ha, mức đầu tư 158 tỷ đồng, tọa lạc tại xã Sơn Thọ, huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh.

Theo thiết kế ban đầu, khi hoạt động chính thức, nhà máy này sẽ có công suất 500.000 tấn quặng sắt/năm, đồng thời giải quyết công ăn việc làm cho hàng ngàn lao động tại địa phương, góp phần thúc đẩy kinh tế, xã hội của huyện Vũ Quang nói riêng và tỉnh Hà Tĩnh nói chung. Kỳ vọng là vậy, song Công ty Quặng sắt Vũ Quang chỉ hoạt động được đúng vài tháng rồi “chết yểu” (hoạt động từ tháng 5/2009 đến  tháng 7/2009).

Sau gần 6 năm bỏ hoang, đến nay, bao trùm nhà máy lúc này là không gian hiu quạnh. Những đống quặng sắt thô khổng lồ nằm ngổn ngang. Đặc biệt, giàn máy móc khổng lồ nặng hàng ngàn tấn gồm nhiều hạng mục như hệ thống đập, nghiền, sàng quặng, lò đốt thiêu kết, các dây chuyền thiết bị của nhà máy đã hư hỏng, hoen gỉ vì bị mưa nắng bào mòn, tàn phá. Không gian nhà máy đìu hiu chỉ còn lại vài bảo vệ thay ca nhau để trông coi đống sắt vụn khổng lồ.

Còn lại những khoản nợ

Trao đổi với chúng tôi, ông Hoàng Văn Dũng, Giám đốc Công ty cổ phần Gang thép Hà Tĩnh (chủ đầu tư Công ty Gang thép Vạn Lợi) cho biết, dự án bị đình trệ, “đắp chiếu” nhiều năm nay là vì chủ đầu tư thiếu vốn. Trong quá trình đi tìm tài liệu cho bài viết, chúng tôi được biết, để phục vụ việc đầu tư xây dựng dự án, hiện nay Công ty Gang thép Vạn Lợi còn nợ của nhiều ngân hàng trong nước với tổng số tiền hơn 750 tỷ đồng.

Hiện, các hạng mục xây dựng của nhà máy đều đã hư hại, trong lúc đó dự án lại không thể tiếp tục triển khai, vì vậy dư luận ở Hà Tĩnh cho rằng, nhiều ngân hàng dễ dàng khi cho đơn vị này vay giờ chỉ còn biết cùng nhau “ôm lấy đống sắt vụn”. Chẳng khác gì Công ty Gang thép Vạn Lợi, Công ty Quặng sắt Vũ Quang “chết yểu” cũng đang gây ra không ít hệ lụy. Ông Ngô Hồng Sơn, Phó Giám đốc Công ty TNHH MTV Sắt Vũ Quang (chủ đầu tư dự án) thì cho biết, lúc đầu Công ty Quặng sắt Vũ Quang được triển khai xây dựng là nhằm mục đích cung cấp quặng sắt cho Công ty Gang thép Vạn Lợi.

Nhưng sau đó, vì Công ty Gang thép Vạn Lợi bị “chết yểu” đã kéo theo Công ty Quặng sắt Vũ Quang gặp khó khăn, buộc phải đóng cửa vì không biết xuất quặng sắt đi đâu trong khi vì nhiều lý do nhà máy lại không thể bán quặng sắt ra ngoài tỉnh. Được biết, cũng chẳng khác gì Công ty Gang thép Vạn Lợi, hiện Công ty Quặng sắt Vũ Quang cũng đang nợ đầm đìa lên đến cả trăm tỷ đồng của các ngân hàng, và hàng trăm triệu đồng tiền bảo hiểm xã hội của công nhân khi đang làm việc cho công ty này.