GS,TS Nguyễn Vị Khải

1.      Toàn cảnh Formosa – Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Hà Tĩnh (FHS).

–  Thời gian : Tính đến nay,  Formosa vào VN là  8 năm – dự án bắt đầu từ năm 2008. Thời gian thuê đất là 70 năm, tiền thuê đất hơn 96 tỷ đồng cho toàn bộ thời gian thuê. Và có thể “Lật lại hồ sơ Formosa có thể thấy đây là Đại gia xin đủ thứ ” Hiện đang sử dụng diện tích của dự án hơn 3.300ha, bao gồm diện tích đất liền hơn 2.025ha và diện tích mặt nước hơn 1.293ha (cảng Sơn Dương)

–   Kinh phí ;Toàn bộ dự án bao gồm   khu liên hợp gang thép và cảng nước sâu Sơn Dương với số vốn đầu tư khoảng 10 tỷ USD (công suất hơn 10 triệu tấn/năm ở giai đoạn I) và đang có kế hoạch tăng vốn lên 27 tỷ USD (20 triệu tấn/năm ở giai đoạn II) (Từ điển BKTT WIKI)

–   Nội dung hoạt động : FHS đăng ký kinh doanh 11 ngành nghề, một số ngành nghề quan trọng như: chế tạo và mua bán gang thép; kinh doanh cảng; sản xuất ximăng; kinh doanh nhà máy nhiệt điện và nhà máy xử lý nước; xây dựng, lắp đặt, vận hành và kinh doanh nhà máy khí, bán các khí nén và các khí chất lỏng sử dụng trong công nghiệp như oxy, nitơ…; chế tạo, gia công, sản xuất, mua bán và xuất nhập khẩu các sản phẩm liên quan quá trình luyện than cốc, hắc ín, dầu thô nhẹ, và kinh doanh bất động sản

–   Tại Vũng Áng, Formosa xây dựng 3 đường ống cỡ lớn chạy thẳng ra biển, giải thích điều này tại buổi gặp báo chí hồi giữa năm 2015, ông Vương Văn Tường, Phó Tổ trưởng Quản lý dự án Gang thép Formosa Hà Tĩnh cho hay: Những cống nước này dùng để gom và thoát nước mưa cho toàn bộ diện tích 200ha của khu nhà máy. “Dự án tính cho 100 năm phải thiết kế như thế”…

–   Nhà máy gang thép Formosa Hà Tĩnh được thiết kế 6 lò luyện cao, tổng sản lượng 22,5 triệu tấn, tổng vốn đầu tư 10 tỷ USD. Dự án gồm 2 giai đoạn, giai đoạn 1 sẽ xây dựng 3 lò cao, lúc thi công cao điểm có 60.000 công nhân/ngày. Để vận hành giai đoạn 1, sẽ có 4.500 lao động. Sản phẩm chủ yếu là phôi, thép cuộn cán nóng, thép dây làm ốc vít, thép cán nguội phục vụ công nghiệp ô tô… không sản xuất các sản phẩm thép xây dựng.

–   Doanh thu tập đoàn này chiếm 15% GPD Đài Loan, với mức 34 tỷ USD/năm (năm 2013). Sản xuất thép là ước mơ của người sáng lập Formosa Vương Vĩnh Khang, và đã mất rất nhiều thời gian tìm địa điểm đầu tư trước khi rót vốn vào Hà Tĩnh.

2. Đại gia xin thì chúng tôi cho!  “những ưu đãi từ phía Việt Nam”:

–    Formosa được thuê diện tích rộng lớn tới hơn 3.300ha (gồm hơn 2.000ha mặt đất và hơn 1.293ha mặt nước), nhà đầu tư còn được Hà Tĩnh “phá lệ” cho thuê đất tới 70 năm (dù quy định Việt Nam chỉ cho phép cho thuê tối đa 50 năm). Tổng tiền thuê đất và mặt nước trong 70 năm Formosa chỉ phải bỏ ra 4,455 triệu USD (tương đương hơn 96,22 tỷ đồng), và nhà đầu tư này đã trả ngay 1 lần. Thế là coi như ông mua đứt mảnh đất này tròng 70 năm rồi nhé.

–   Hiện cả nước có 18 khu kinh tế, trong đó “Vũng Áng nằm trong địa bàn khó khăn nên được hưởng ưu đãi lớn nhất, như được hưởng thuế thu nhập doanh nghiệp 10% (doanh nghiệp trong nước là 22%), miễn thuế thu nhập trong bốn năm và giảm 50% số thuế phải nộp trong 9 năm tiếp theo; được miễn thuế nhập khẩu máy móc, thiết bị; miễn thuế tài nguyên với hoạt động hút cát san nền.

–   Cơ chế điều hành độc lập – ‘’tự quyết”.  Ban quản lý Khu kinh tế Vũng Áng là cơ quan quản lý Nhà nước có thẩm quyền giải quyết các vấn đề liên quan đến triển khai dự án Formosa…vân vân và vân vân.

3- Lợi dụng biệt đãi – Formosa “biến hình” nhiều lần xin thay đổi Giấy chứng nhận : Chỉ trong vòng  8 năm  Formosa thay đổi giấy chứng nhận đầu tư đến 14 lần.

–   Vốn  đầu tư tăng lên rất nhanh, từ 2,7 tỉ USD khi đặt chân vào VN năm 2008, sau đó 2 năm thì tăng lên hơn 7,8 tỉ USD, và đến giữa năm 2015 tăng lên trên 10,5 tỉ USD.

–  Giấy chứng nhận đầu tư cấp lần đầu tháng 6-2008 có 6 thành viên góp vốn với tổng mức đầu tư là 2,7 tỉ USD.

– Giấy chứng nhận đầu tư điều chỉnh lần thứ 14 ngày 30-6-2015 một thành viên góp vốn là Công ty P Formosa Hà Tĩnh với tổng vốn đầu tư là 10,548 tỉ USD.

4.Nhìn từ Góc nhìn Pháp lý: Cấp phép vượt quá thẩm quyền (Điều 52, luật Đầu tư năm 2005,) “ Cấp phép đầu tư 70 năm cho Formosa khi chưa được Chính phủ đồng ý ” Sáng ngày 4/7/2016 ông Võ Kim Cự, hiện là Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam, nguyên Bí thư Tỉnh ủy Hà Tĩnh cho biết, “kết luận của các cơ quan chức năng đã rất rõ ràng, ông không có ý kiến gì.”

• Trong “đại chiến dịch” giải phóng mặt bằng cho dự án khu liên hợp Formosa, rất nhiều câu chuyện thú vị và cả kịch tính đã được các cấp lãnh đạo Hà Tĩnh, trong đó có hình ảnh ông Cự, khi đó là Chủ tịch UBND tỉnh thường xuyên có mặt trong những điểm nóng để chỉ đạo trực tiếp.
• Ngày 4.6.2014, Xây dựng xây dựng miếu thờ trong Khu kinh tế Vũng Áng. Diện tích miếu thờ khoảng 18 m2; chiều rộng 3,6 m; chiều dài 5,1 m; cao 4,5 m. Dù chưa được phép nhưng FHS vẫn ngang nhiên tiến hành xây dựng ..
• Thanh tra Chính phủ đã phát hiện tổng số tiền sai phạm hơn 493 tỉ đồng. Nợ thuế trốn – chây ỳ : Formosa chưa kê khai và chưa nộp gần 137 tỉ đồng tiền thuế tài nguyên + phí bảo vệ môi trường còn thiếu 53,89 tỉ đồng chưa nộp ngân sách Formosa còn thiếu gần 200 tỉ đồng tiền thuế tính đến ngày 31-3-2013…

5.  GÓC NHÌN AN NINH QUỐC PHÒNG.

–   Vũng Áng không phải là “đảo” như Vân đồn, Phú Quốc , Vân Phong… mà nằm trong dải đất liền, không có một ranh giới tự nhiên như 3 khu vực kia. Chưa kể đến, Vũng Áng nói riêng hay Hà Tĩnh nói chung là một trong những nơi hẹp nhất của đất liền, đây chính là yếu điểm lớn cho an ninh quốc phòng Việt Nam.  an ninh quốc phòng,

–    “Từ Vũng Áng ngó qua Hải Nam không bao xa, nếu ngày nào đó, Trung Quốc đưa một hạm đội từ Hải Nam sang Vũng Áng thì cả Vịnh Bắc Bộ sẽ không giao thông được nước ngoài, không giao thông được với miền Nam Việt Nam, bị biến thành một cái hồ riêng của Trung Quốc“.

–   Ngoài ra, các ngành công nghiệp khai khoáng có một đặc tính đặc biệt là làm biến đổi lớn về địa lý tự nhiên của vùng, ảnh hướng lớn tới sự biến đổi địa lý chung của cả nước.

6.      HỆ LỤY KHÔNG QUẢN LÝ ĐƯỢC LAO ĐỘNG NGƯỜI NƯỚC NGOÀI

–   Tính đến ngày 9/2014, tổng số lao động nước ngoài tại Khu kinh tế Vũng Áng (Kỳ Anh, Hà Tĩnh) là 5.321 người (trong đó lao động Trung Quốc là 3.680 người). Có hơn 3.000 lao động TQ không có phép đang làm việc tại Formosa.

–   Trưởng phòng lao động và phát triển nhân lực Nguyễn Trọng Tuấn (thuộc BQL khu kinh tế Hà Tĩnh) cho biết,Formosa… xin tỉnh chấp thuận số lượng hơn 1 vạn lao động nước ngoài (khoảng 90% là TQ) đến làm việc tại Formosa…

–   Trái ngược hoàn toàn với những ý kiến từ BQL dự án ,  ông Nguyễn Văn Sơn – Giám đốc sở LĐTB-XH Hà Tĩnh cho biết: “Sở không biết gì trước thông tin hơn 1 vạn lao động Trung Quốc sắp vào Việt Nam”.

–   Sự cố môi trường xảy ra tại 4 tỉnh miền Trung đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến môi trường sinh thái, nguồn lợi hải sản của 104 xã thuộc 21 huyện ven biển. Trong đó, Hà Tĩnh có khoảng 42.000 lao động bị tác động trực tiếp, 40.000 lao động tác động gián tiếp; Quảng Bình có khoảng 15.000 lao động ảnh hưởng trực tiếp, 60.000 lao động gián tiếp; Quảng Trị có khoảng 7.000 lao động bị ảnh hưởng trực tiếp, 31.000 lao động ảnh hưởng gián tiếp; Thừa Thiên – Huế có khoảng 31.000 lao động bị ảnh hưởng trực tiếp và 37.000 lao động gián tiếp.

7.      NHỨNG HIỂM HỌA TỪ FORMOSA

–   Ô nhiễm môi trường ( nước , không khí, đất, biển, rừng…) Hàng chuc năm mới giải quyết được

–   Sinh kế của Dân bị đe dọa, mất nghề, mất địa bàn sản xuất, mất nơi cư trú… Cuộc di dân sẽ nảy sinh nhiều bất cập

–   An ninh quốc phọng bị đe dọa, không còn ngư dân  mất thế trận giữ biển…Người nước ngoài làm chủ Cảng cửa ngõ sang Lào thì VN ở vào vị thế yếu toàn diện.

–   Đảo lộn thế chiên lược quốc gia về phát triển KT, CT XH, QP – AN … Đã có 3 đặc khu kinh tế ở 3 vùng biển đảo đa dạng hơn sản xuất thép và khai thác khoáng sản… Sản xuất Thép đang có nguy cơ phá sản – Thép Formosa ra lò ‘‘chết luôn”.

–   Tài nguyên bị bán rẻ mạt, kỷ cương – luật pháp thì bị vô hiệu hóa  từ cấp tỉnh đến Trung ương . Lòng tin của Dân bị sói mòn là cái mất dần dần rồi hết.

8- QUA VỤ FORMOSA BỘC LỘ YẾU KÉM,LÚNG TÚNG TRONG QUẢN LÝ ĐIỀU HÀNH

–   Chậm trễ thông tin, thông tin không đày đủ. Nâng lên hạ xuống cứ như làm xiếc với thông tin.

–   Phát ngôn gây bức xúc ( „do thủy triều đỏ“   „Hướng dẫn,làm gương cho dân không phải lối “

–   Né tránh công luận không minh bạch

9.      BÀI HỌC THỦ TƯỚNG NHẮC NHỞ

– Chúng ta cần phải suy nghĩ về ‘bài học’ Formosa để lại

– “Chúng ta cứ lúng túng mãi, các đồng chí phải làm việc với tinh thần khởi nghiệp, … Cũng cần đổi mới cả cách làm quy hoạch, xây dựng chiến lược. Cứ làm theo tư duy cũ sẽ thất bại”, …“Các tập đoàn đa quốc gia có tầm quan trọng thiết kế luật chơi và làm chủ chuỗi giá trị toàn cầu. Tuy nhiên, Bộ Công Thương cần đề xuất cơ chế để thu hút đầu tư của tập đoàn đa quốc gia. Như về môi trường, bài học Formosa để lại những gì chúng ta phải suy nghĩ để mà thu hút tăng trưởng”, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc phát biểu

10. Nhận diện FORMOSA

– Là một Tập đoàn Kinh tế tầm Xuyên quốc gia – với doanh thu 34 tỷ USD/năm (năm 2013).

– Formosa đã từng gây nhiều vụ tai tiếng ở nhiều quốc gia . Năm 1999 VN đã biết Formosa qua vụ 50.000 dân CPC chạy loạn khỏi Sihanoukville

– Formosa rất “khéo mua chuộc quan chức “ để làm tới các dự án và mượn lời quan chức bản địa ngăn chăn dư luận, bao che tội lỗi.

– Nhiều mánh khóe chuyển giao cho nhà thầu phụ & phát ngôn coi thường đối tác.  “Không thể có chuyện vừa có nhà máy thép mà biển nơi đây vẫn nhiều tôm cá”.

– Formosa làm ăn gian dối – Nâng khống giá trị công trình lên cả triệu USD – Formosa chôn chất thải: Gian dối sửa sai bằng… gian dối? “Tôi tin chắc rằng, với sự gian dối liên tiếp, nếu doanh nghiệp còn tiếp tục sẽ khó có thể trụ vững trên mảnh đất này”

– Xét toàn diện theo tôi Formosa cần bị xử lý và đóng cửa hoạt động của Dự án này tại Việt Nam

GS,TS Nguyễn Vị Khải

Diễn đàn Tầm Nhìn