Đây là những tư liệu quý mà dòng họ Nguyễn Xuân còn lưu giữ được. Các tư liệu bao gồm: Văn bản đặc cách của triều đình điều ông Nguyễn Xuân Đàm về làm Ngự tiền văn phòng (khắc trên gỗ), bức biển “Nhị phẩm trí sự”, bức biển “Nhị khoa xuất thân”, bài phú khắc trên gỗ mừng thọ cha mẹ 70 tuổi và nội dung bia làng Quần Ngọc do Nguyễn Xuân Đàm soạn thảo. Ông Nguyễn Xuân Đàm, hiệu Đông Khê, sinh năm Quý Mùi (1883), quê thôn Quần Ngọc, xã Đông Lâm, tổng Nga Khê, huyện Can Lộc (nay là xã Khánh Lộc, huyện Can Lộc, Hà Tĩnh). Đỗ Phó bảng năm Kỷ Mùi (1919), sau đó ông được triều đình nhà Nguyễn bổ làm giáo thụ trường Quốc Tử Giám (Huế); tri phủ huyện Đông Sơn (Thanh Hoá); tri phủ huyện Tam Kỳ, huyện Thăng Bình (Quảng Nam). Đến năm 1941, ông được điều về làm Ngự tiền văn phòng tại kinh đô Huế với hàm Tam phẩm; cuối năm 1943 được phong hàm Nhị phẩm và về an trí tại quê nhà.

Bức biển “Nhị khoa xuất thân”
Làm quan, nhưng ông là người đức độ, liêm khiết. Nghỉ hưu, ông nghiên cứu y học, trị bệnh cứu người, thường đến tận nhà thăm người bệnh và kê đơn, bốc thuốc. Cách mạng tháng Tám thành công, ông Nguyễn Xuân Đàm được chính quyền dân chủ nhân dân mời làm uỷ viên Ban chấp hành Liên việt tỉnh Hà Tĩnh, kiêm Hội trưởng Hội Liên Việt huyện Can Lộc.

Mộ Phó bảng Nguyễn Xuân Đàm
Ông mất ngày 2 tháng 3 năm Quý Tỵ (1953). Các nhà nghiên cứu văn hoá đánh giá đó là những tư liệu gốc mà dòng họ Nguyễn Xuân còn lưu giữ được. Để khẳng định vai trò, đóng góp của ông Nguyễn Xuân Đàm và dòng họ Nguyễn Xuân trong lịch sử dân tộc, Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch Hà Tĩnh đang phối hợp khảo sát nhà thờ họ Nguyễn Xuân, lập hồ sơ xét duyệt xếp hạng di tích lịch sử văn hoá cấp tỉnh.
Bách Khoa – Hà Vy

Tam Nhin