Nhóm cổ vật nói trên được phát hiện tại nhà thờ dòng họ Phan, thời Nguyễn thuộc thôn Xuân Huyên, xã Xuân Hải, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh, nay là thôn Hữu Xá, xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh. Nhóm cổ vật bằng đồng có niên đại thời Nguyễn, triều vua Minh Mạng (1820-1840), bao gồm Đỉnh trầm bằng chất liệu đồng, có kích thước cao 0.20m, rộng 0.10m, phía thân và nắp đỉnh được chạm khắc họa tiết hình 3 con Nghê trong tư thế chầu phục rất sống động, tinh tế. Hai ống Hương hình tròn, đều được làm bằng chất liệu đồng có kích thước giống nhau, chiều cao 0.20m, thân ống mặt trước và sau khắc chạm họa tiết hình Hổ phù, chân đế chạm họa tiết hình hoa lá, dây leo cách điệu… một ống hương hình vuông, cũng bằng chất liệu đồng, cao 0.20m, 4 mặt được chạm khắc chữ Hán, hình chữ Phúc được viết theo lối chữ triện sắc nét trên phía thân ống.

Nhóm hiện vật bằng chất liệu đồng thời Nguyễn và Đạo sắc phong lưu giữ tại nhà thờ họ Phan.

Ngoài ra tại nhà thờ dòng họ Phan còn lưu giữ được 7 đạo sắc phong thời Nguyễn, triều vua Thành Thái năm thứ 10 (1898), Hai đạo sắc Khải Định năm thứ hai (1917), 4 đạo sắc Khải Định cửu niên, năm thứ 9 (1924). Nội dung, phong chức và phong thần cho Phan tướng công, tên húy là Hoa, đời thứ 5 dòng họ Phan được ban sắc vì có công lao trấn giữ vùng biển An Tĩnh xưa, nay Hà Tĩnh, đánh giặc, bảo vệ đất nước dưới thời vua Minh Mạng (1820-1840) và các vị tiên tổ của dòng họ Phan đã có công đóng góp xây dựng các chùa, đền, miếu dưới vùng chân núi Bằng Sơn…

Đây là nguồn tư liệu quý hiếm, góp phần tìm hiểu nghiên cứu công trạng các nhân vật của dòng họ Phan, xã Thạch Bằng, huyện Lộc Hà, tỉnh Hà Tĩnh, bổ sung các hiện vật cổ quý hiếm để có cứ liệu lịch sử lập hồ sơ khoa học xếp hạng di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, nhằm bảo tồn các giá trị Di sản văn hóa và tôn vinh công lao đóng góp của các bậc tiền nhân có công trong công cuộc đánh giặc giữ nước dưới chế độ phong kiến Việt Nam thời Nguyễn…

Lê Bá Hạnh

Báo Hà Tĩnh