Trao đổi với PV Dân trí, GS Nguyễn Minh Thuyết hoan nghênh nỗ lực của Chính phủ, Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Khoa học – Công nghệ cũng như các bộ ngành, các nhà khoa học đã đánh giá toàn diện, xác định nguyên nhân, đấu tranh về pháp lý buộc những người gây ra thảm họa môi trường phải nhận tội và có trách nhiệm bồi thường thiệt hại, khắc phục hiện trạng.
“Đối với ngư dân gặp nạn và người dân nói chung, 3 tháng điều tra là rất dài, nhưng để thu thập chứng cứ và đấu tranh pháp lý với một tập đoàn quốc tế có đội ngũ luật sư am hiểu pháp luật như Formosa và buộc họ nhận tội, chấp nhận đền bù thì thời gian đó không dài. Đó là một sự cố gắng rất lớn”- ông Thuyết nói.
Tuy vậy, GS Nguyễn Minh Thuyết cho rằng, việc Chính phủ họp báo quốc tế công bố nguyên nhân, thủ phạm và biện pháp khắc phục sự cố ô nhiễm môi trường do Formosa gây ra mới chỉ là “giải quyết bước đầu”. Vấn đề đặt ra, quan trọng hơn, trong thời gian tới sẽ phải đánh giá toàn diện thiệt hại của người dân 4 tỉnh miền Trung để đền bù xứng đáng và có kế hoạch tổ chức lại việc sản xuất, đánh bắt cá, kinh doanh hải sản; làm sạch biển và rà soát toàn bộ quá trình cấp phép, xả thải, xử lý ô nhiễm môi trường của Formosa.
Theo dõi thông tin về phương hướng xử lý sắp tới, điều khiến GS Nguyễn Minh Thuyết băn khoăn là chưa thấy các cơ quan chức năng nhắc tới việc xem xét, xử lý đối với những tập thể, cá nhân có trách nhiệm lớn trong toàn bộ quá trình thẩm định, phê duyệt dự án Formosa và để công ty này xả thải chất độc ra biển, gây ô nhiễm môi trường nặng nề, náo loạn cuộc sống của người dân 4 tỉnh miền Trung suốt thời gian qua.
“Nếu không làm rõ trách nhiệm và xử lý tập thể, cá nhân có liên quan thì không tránh khỏi việc mọc ra những Formosa mới trong tương lai” – ông Thuyết nói.
Nhân sự việc này, GS Thuyết cũng đề nghị làm rõ việc cho phép Formosa thuê đất tới 70 năm, thay vì 50 năm như quy định của Luật Đầu tư mà trước đây Thanh tra Chính phủ đã chỉ rõ.
“Người dân ở đâu thì đó là bờ cõi, biên cương, chủ quyền lãnh thổ của đất nước. Vì Công ty Formosa xả thải chất độc, gây ô nhiễm nặng nề mà người dân không thể ra khơi đánh bắt cá được thì điều đó sẽ còn ảnh hưởng lớn đến chủ quyền và việc thực hiện quyền chủ quyền đối với vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa nước ta. Vì vậy, việc này phải công khai cho nhân dân biết và phải được xử lý nghiêm túc theo quy định của pháp luật” – ông Thuyết đề nghị.
Trước đó, như Dân trí đã phản ánh, tại Kết luận thanh tra, việc chấp hành chính sách pháp luật về đầu tư xây dựng cơ bản và quản lý, sử dụng đất đai đối với một số dự án trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh, Thanh tra Chính phủ đã dẫn ra quy định tại Điều 52 Luật Đầu tư năm 2005 cho thấy thời hạn hoạt động của dự án có vốn đầu tư nước ngoài phải phù hợp với yêu cầu hoạt động của dự án và không quá 50 năm; trường hợp cần thiết, Chính phủ quyết định thời hạn dài hơn đối với dự án nhưng không được quá 70 năm. Đối chiếu với hồ sơ tại thời điểm thanh tra, Thanh tra Chính phủ chưa thấy ý kiến của Chính phủ cho phép thời hạn hoạt động của dự án Formosa trên 50 năm.
“Đây là nội dung quan trọng, tác động tích cực đến hoạt động của dự án FDI, nhưng cũng là nội dung khá nhạy cảm đối với nhà đầu tư, địa điểm đầu tư (cảng biển khu vực liên quan đến quốc phòng và an ninh), cần phải được xác định rõ hơn để tạo sự đồng thuận, phối hợp hiệu quả trong quá trình triển khai dự án và quản lý hoạt động động dự án sau đầu tư”- Thanh tra Chính phủ nhấn mạnh.
Tuy nhiên, theo nguồn tin của PV Dân trí từ Thanh tra Chính phủ, đến nay trách nhiệm của những tập thể, cá nhân có liên quan đến việc cấp phép cho Formosa đầu tư lên tới 70 năm vẫn chưa được làm rõ.
Trong khi đó, luật sư Nguyễn Văn Hậu – Phó Chủ tịch Hội luật gia TPHCM phân tích: Công ty Formosa xả thải ra môi trường các chất có độc tố phenol, xianua, hydro-ôxit sắt là nguyên nhân gây ô nhiễm môi trường biển nghiêm trọng, làm hải sản chết bất thường. Tương tự như vụ Vedan xả thải ra sông Thị Vải trước đây, những người dân bị ảnh hưởng bởi hoạt động xả thải của Formosa hoàn toàn có đủ cơ sở để yêu cầu bồi thường thiệt hại. Trên cơ sở mức bồi thường 500 triệu USD mà Formosa đã đưa ra, người dân có thể thương lượng thỏa thuận với Formosa về mức bồi thường cao hơn hoặc khởi kiện tại TAND có thẩm quyền nếu cảm thấy không thỏa đáng.
“Với kinh nghiệm của tôi khi hỗ trợ người dân khởi kiện Vedan trước đây, do số lượng người dân bị thiệt hại và tính chất, mức độ của thiệt hại vô cùng lớn nên cần có một tổ chức hoặc hiệp hội đứng ra để hỗ trợ, bảo vệ cho người nông dân như Hiệp hội Thủy sản, Hội nông dân hoặc thành lập một Ban yêu cầu bồi thường…”- ông Hậu nói.
Tiếp tục quan trắc nước biển ven bờ 4 tỉnh miền Trung
Bộ Tài nguyên và Môi trường vừa có văn bản gửi UBND 4 tỉnh miền Trung (Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Trị, Thừa Thiên- Huế) đề nghị tiếp tục triển khai thực hiện chương trình quan trắc nước biển ven bờ với tần suất 2 lần/tuần.
Trước đó, thực hiện ý kiến chỉ đạo của lãnh đạo Bộ Tài nguyên và Môi trường, 4 tỉnh này đã triển khai thực hiện chương trình quan trắc tại vũng bãi tắm và thường xuyên cung cấp số liệu cho người dân. Tổng cục Môi trường đã tiến hành lấy mẫu và thông báo kết quả trên Cổng thông tin điện tử của Bộ Tài nguyên và Môi trường ( www.monre.gov.vn ).
Vừa qua, Bộ Tài nguyên và Môi trường đã chủ trì tổ chức cuộc họp đánh giá sơ kết tình hình thực hiện chương trình quan trắc môi trường biển tại các tỉnh miền Trung. Các kết quả quan trắc cho thấy chất lượng nước biển ven bờ cơ bản nằm trong giới hạn cho phép của quy chuẩn kỹ thuật quốc gia – ngoại trừ thông số tổng dầu, mỡ khoáng và một số thông số kim loại nặng Cr, Fe đã vượt ngưỡng giới hạn cho phép tại một số thời điểm.
Căn cứ tình hình thực tế và kiến nghị của các địa phương, Bộ Tài nguyên và Môi trường đề nghị UBND các tỉnh chỉ đạo các đơn vị tiếp tục duy trì hoạt động quan trắc tại 19 bãi tắm thuộc 4 tỉnh ven biển miền Trung vào các ngày thứ 4 và chủ nhật hàng tuần. Kết quả này sẽ được công bố trên Cổng thông tin điện tử của Bộ và các phương tiện thông tin đại chúng.
Trong trường hợp khi có sự cố, hiện tượng bất thường tại các vùng biển, UBND các tỉnh phải chỉ đạo các đơn vị kịp thời thực hiện quan trắc và thông báo cho Bộ Tài nguyên và Môi trường để có hướng dẫn, hỗ trợ kỹ thuật.
Thế Kha
