Nhà văn Thái Bá Lợi đang viết cuốn tiểu thuyết Câu chuyện Đà Nẵng, về mảnh đất và con người nơi ông gắn bó mấy chục năm qua cả trong chiến tranh và hòa bình.

Đà Nẵng, phố xá và con người đối với ông thật gần gũi. Bạn bè, những người ông quen biết đủ các thành phần…

Hàng ngày ông sống với họ, được nghe những câu chuyện thật của họ, thì tại sao không viết về họ. Trong đó không thể thiếu con người đặc sắc Nguyễn Bá Thanh, nguyên Bí thư Thành ủy, nguyên Chủ tịch thành phố Đà Nẵng.

Xin giới thiệu những câu chuyện thật về ông Nguyễn Bá Thanh, được tác giả ghi lại qua rất nhiều lần chuyện trò, tâm sự.

Ông Nguyễn Bá Thanh.

Thành phố hồi sinh từ đêm mưa rừng

Vào mùa mưa 1994, một đoàn cán bộ tỉnh ủy Quảng Nam – Đà Nẵng lên công tác tại huyện Hiên do Bí thư tỉnh ủy Mai Thúc Lân dẫn đầu. Trong một đêm vắng, ngoài rừng mưa rả rích, bên bếp lửa sau bữa cơm tối, mấy cán bộ trẻ cấp giám đốc sở tự nhiên đem chuyện Đà Nẵng ra bàn.

Nhiều người tỏ ra bi quan trước thực trạng thành phố đang trì trệ nhiều mặt bây giờ. Những mặt yếu khác được xới tung lên và cuộc đàm đạo về những giải pháp cho thành phố gần như đến chỗ bế tắc.

Nguyễn Bá Thanh, Giám đốc Sở nông nghiệp châm điếu thuốc, thủng thẳng nói:

– Chuyện ấy có gì trầm trọng lắm đâu. Vấn đề là có muốn giải quyết hay không.

Cuộc tranh luận sôi động hẳn lên. Những người đã nằm trong mùng rồi cùng ngồi bật dậy. Họ đưa ra những lý lẽ của riêng mình để chứng minh Đà Nẵng có được vực dậy hay sẽ bị chìm nghỉm hơn nữa. Đêm rừng càng vắng tiếng nói của họ nghe càng lớn.

Bí thư tỉnh ủy Mai Thúc Lân đã treo mùng rồi nhưng chưa ngủ. Ông nhẹ nhàng sang phòng của các giám đốc.

– Tôi vào được không?

Cuộc tranh luận khựng lại. Vài người xịch ghế để dành chỗ cho bí thư.

– Tôi đã nghe đủ câu chuyện của các cậu. Tình hình phức tạp chứ không đơn giản như các cậu nghĩ đâu.

– Thưa anh, chưa ngủ được anh em nói chuyện cho vui thôi.

– Vui là thế nào? Bí thư Lân nhìn sang Bá Thanh – tôi hỏi mấy câu này, cậu trả lời được không?

Bá Thanh xịch ra mép giường như muốn đến gần với bí thư hơn.

– Dạ, anh cứ hỏi.

Trước thái độ sẵn sàng của giám đốc Sở Nông nghiệp, bí thư Lân nhìn thẳng vào mặt anh, có khựng lại một tí, rồi ông cất lời:

– Tôi hỏi cậu ví như chuyện bí thư rồi chủ tịch thành phố mua nhà công trên đường Hoàng Diệu, dân phản ảnh, gây dư luận không hay, ở cũng không được, bán cũng không được, cậu giải quyết thế nào?

Bá Thanh không một chút chần chừ trả lời chuyện ấy có gì là khó đâu. Trả lại nhà cho nhà nước, hoặc có mua thì định giá sát với thị trường. Việc quan trọng là phải công khai để ai cũng biết thì mọi dư luận sẽ được dẹp êm.

– Cậu nghĩ quá đơn giản. Cán bộ cấp đứng đầu thành phố mà có thể xử lý như vậy được à?

Bá Thanh hỏi lại: Vậy thì phải xử lý ra sao hả anh?

Bí thư Mai Thúc Lân bắt đầu sôi nổi:

– Cậu chất vấn mình hả. Được thôi. Bây giờ mình hỏi câu thứ hai.

Vốn là một cán bộ nhiệt tình nhưng dễ nóng, bí thư Mai Thúc Lân lần lượt đưa ra những câu hỏi với Nguyễn Bá Thanh về phương kế để vực dậy thành phố Đà Nẵng.

Cuộc tranh luận kéo dài đến nửa đêm. Người hỏi người trả lời vẫn chưa cảm thấy có gì mệt mỏi. Vì thấy đã quá khuya, Chánh văn phòng tỉnh ủy đề nghị mọi người đi ngủ.

Sáng ra trên đường về lại thành phố, bí thư Lân nói với nhà báo Đinh Văn Mãnh ngồi cùng xe: “Cái cậu Bá Thanh này là người huyên thuyên, một tấc đến trời”.

– Thưa anh, không hẳn như vậy, Bá Thanh là một người hành động – nhà báo đáp lại. Rồi anh kể cho bí thư Lân nghe anh đã nhiều lần gặp Nguyễn Bá Thanh từ những ngày còn chủ nhiệm hợp tác xã, giám đốc nông trường, phó chủ tịch huyện, anh biết đây là một con người không bao giờ nói mà không làm. Nếu đặt anh đúng chỗ sẽ có thành quả ngay.

Bí thư Lân trầm ngâm, không nói gì cho đến khi xe qua cổng văn phòng tỉnh ủy. Không biết trong khoảng thời gian sau đó, ông đã nghĩ gì, những người trong bộ máy lãnh đạo tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng đã nghĩ gì. Có người kể lại rằng bí thư Mai Thúc Lân đã nhiều lần trao đổi nảy lửa với Bá Thanh có khi cả buổi, có vẻ như không ai nhượng bộ ai nhưng kết thúc bằng những nụ cười.

Ông Nguyễn Bá Cảnh (trái – con trai ông Nguyễn Bá Thanh) và ông Nguyễn Bá Bình (phải – em trai ông Nguyễn Bá Thanh) trả lễ tại lễ tang ông Nguyễn Bá Thanh ngày 14/2.

Cuối năm 1994, ông Nguyễn Bá Thanh được bổ nhiệm làm Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng, lúc đó còn trực thuộc tỉnh Quảng Nam – Đà Nẵng, ngang cấp với một huyện.

Nhiều người ở Đà Nẵng sau này vẫn ca ngợi tầm nhìn người chính xác của ông Mai Thúc Lân khi cương quyết chọn Nguyễn Bá Thanh làm cán bộ chủ chốt của thành phố.

Trong bối cảnh công tác cán bộ lúc đó, đúng ra lựa chọn một người nhiều cá tính, nói năng thẳng thắn, nếu không hiểu sẽ mất lòng lãnh đạo như Nguyễn Bá Thanh không phải là dễ.

Cũng ít người biết rằng sự mở đầu để một thành phố đang trì trệ được hồi sinh lại bắt nguồn một đêm mưa rừng ở huyện Hiên, giáp biên giới Việt – Lào.