Đất học
Qua các triều đại và thời kỳ xây dựng đất nước, làng khoa bảng Đông Thái và đất học Tùng Ảnh có gần 100 Phó bảng, giáo sư, phó giáo sư, tiến sỹ và gần nghìn con em tốt nghiệp đại học cao đẳng, giữ nhiều chức vụ quan trọng ngoài xã hội.
Chúng tôi về thăm làng khoa bảng Đông Thái và đất học Tùng Ảnh – quê hương của cố Tổng Bí thư Trần Phú và lãnh tụ phong trào Cần Vương Phan Đình Phùng. Lãnh đạo xã Tùng Ảnh tiếp chúng tôi trong căn phòng làm việc đơn sơ, giản dị. Trong không khí thân tình, các đồng chí cho biết, Tùng Ảnh là xã đầu tiên của Hà Tĩnh hoàn tất tiêu chí xã nông thôn mới lần 2.
Bí thư Đảng uỷ xã Tùng Ảnh Trần Kim Sơn dẫn chúng tôi đi thăm các xóm làng, các vùng đất đã đưa lại cho quê hương mỹ danh đất học. Chúng tôi cùng nhau đi bộ trên những con đường nhựa láng bóng. Ông Sơn vừa đi vừa kể về sự nghiệp học hành ở đất học này: Qua hơn 600 năm dựng làng dựng xã, người dân Tùng Ảnh vừa hăng hái chăm lo lao động sản xuất, kiên cường chống giặc ngoại xâm, vừa thường xuyên chăm lo việc học hành, khoa bảng. Nhiều người con nơi đây không chỉ để lại tấm gương hiếu học mà còn là tấm gương yêu nước, xả thân vì nghĩa lớn…
Sự học ở Tùng Ảnh từ xưa lại nay đã trở thành nhu cầu tự thân của các tầng lớp, thế hệ. Ông Sơn chỉ tay về ngôi trường làng nhỏ nhắn xinh xắn, nơi ấy đang rộn ràng tiếng học sinh hoà quyện với ngày tết trồng cây, nói: Trong những ngôi trường đó hàng năm vẫn kế tiếp bao nhiêu nhà giáo nổi tiếng truyền đạo học mà học hành và thi cử đã trở thành truyền thống không thể thiếu của người dân quê Đức Thọ. Sau cách mạng tháng Tám, các thế hệ người dân Tùng Ảnh tiếp tục tiên phong trong sự nghiệp giáo dục cách mạng, trở thành một trung tâm giáo dục của cả huyện, cả tỉnh.
Làng Đông Thái là nơi đứng chân của nhiều trường học trong kháng chiến chống Pháp. Với người dân quê tôi, sự nghiệp giáo dục không chỉ của Đảng làm, Nhà nước làm mà dân làng tôi coi như đó là nhiệm vụ của mỗi gia đình, dòng họ và cá nhân; vì thế mà ý thức học tập và phong trào khuyến học ăn sâu vào tâm trí từ cụ già đến các em nhỏ của người dân nơi này. Những năm qua, chúng tôi đã thực sự xây dựng được một xã hội học tập; công tác xây dựng dòng họ khuyến học, gia đình khuyến học đều được đưa vào hương ước. Hiện nay, trên 40 dòng họ ở Tùng Ảnh đều thực hiện dòng họ khuyến học. Chúng tôi rất tự hào vì giờ đây tại Tùng Ảnh không có làng nào là làng không có giáo sư, tiến sỹ; không có làng nào là làng không có khoa bảng …
Ông Lê Tự Lập – Chủ tịch UBND xã, kiêm Chủ tịch Hội khuyến học xã cho biết thêm: Tính đến nay, Tùng Ảnh có trên 1.000 người là giáo sư, tiến sĩ, tốt nghiệp đại học và trên đại học, trong đó tập trung nhiều nhất vẫn là làng Đông Thái. Nhiều gia đình các thành viên đều là giáo sư, phó Giáo sư, tiến sỹ; nhiều người đang giữ nhiều vị trí quan trọng ở Trung ương cũng như đang công tác, học tập và làm việc ở nước ngoài, trên mọi miền quê của tổ quốc. Điển hình như gia đình giáo sư Phan Văn Tài, gia đình giáo sư Mai Trọng Lê, Phan Anh, Phan Mỹ…. Bình quân, mỗi năm Tùng Ảnh có trên dưới 100 em đỗ đạt vào đại học, cao đẳng. Thế hệ trẻ Tùng Ảnh hôm nay đang ra sức thi đua học tập, viết tiếp trang sử vẻ vang của làng khoa bảng Đông Thái, xứng danh với đất học Tùng Ảnh, quê hương của tiến sỹ Phan Đình Phùng và cố Tổng Bí thư Trần Phú…
Bên bến Tam Soa thơ mộng
Tiếp bước
Nhờ chăm lo sự học và có chí hướng vươn lên thoát khỏi đói nghèo mà nay làng Đông Thái ngày càng có nhiều thanh niên làm kinh tế giỏi, trở thành các ông chủ tài giỏi không thua kém gì những người đi theo con đường khoa bảng. Đằng kia, đám học trò tíu tít chỉ trỏ bình luận phía nhà thờ họ Mai, phía ấy cũng có nhiều xe ôtô đẹp không thua gì nhà thờ dòng họ Phan; rồi cả đám lại tung tăng chạy sang nhà thờ họ Bùi, họ Trần để sđếm xe ôtô.
Những dòng xe đậu san sát nhau từ đầu làng đến cuối làng khoa bảng làm cho không khí làng quê càng thêm tấp nập như giữa một phố xá hiện đại. Điều đó càng minh chứng rằng, làng Đông Thái có được ngày hôm nay là cả một quá trình phấn đấu của sự học tập lao động và xây xựng của cả làng cả xã. Và, không riêng gì làng khoa bảng Đông Thái, mà bất cứ làng nào, xóm nào ở đất học Tùng Ảnh hiện nay cũng đều vinh danh sự học, coi học hành khoa bảng là ý chí phấn đấu của mọi dòng họ, mọi gia đình, mọi cá nhân…
Những con đường nhựa phẳng lỳ tít tắp, những ngôi nhà xây, nhà ngói lộng lẫy khang trang chen nhau như phố xá hiện đại đang háo hức chào đón mùa xuân. Thế hệ trẻ và tất thảy người dân Đông Thái – Tùng Ảnh đang ra sức trau dồi sự học để xứng danh là làng khoa bảng Đông Thái và đất học Tùng Ảnh.
NN
