Đường về Khu dân cư kiểu mẫu Hương Trà.

Còn nhớ, vào một ngày cuối năm 2013, khi những chồi non lộc biếc đang tích đầy nhựa sống để chuẩn bị bung cành mở nụ chào đón nắng xuân, chúng tôi được ông Trần Huy Oánh, Chánh văn phòng Điều phối XDNTM Hà Tĩnh đưa đi thăm một số mô hình thuộc các xã về đích 19 tiêu chí năm 2013. Vừa đi, ông vừa kể, sau 3 năm bắt tay thực hiện Chương trình XDNTM, đến nay, bộ mặt nông thôn Hà Tĩnh đã thật sự thay da, đổi thịt.

Nghĩ về một thời quá khứ gian khổ, ông Oánh kể, những năm đầu của thế kỷ 21, Hà Tĩnh vẫn là một trong những tỉnh nghèo nhất cả nước. Nhà ở dân cư chủ yếu làm bằng tranh tre nứa lá. Thực hiện chỉ đạo của Trung ương về phong trào toàn dân chung sức, chung lòng xóa đói, giảm nghèo, xóa bỏ nhà ở tranh tre dột nát, cộng với phong trào XDNTM của tỉnh đề ra với 33 tiêu chí, trong đó có 3 tiêu chí chính là, xóa bỏ nhà tranh tre dột nát bằng ngói hóa toàn phần; cải tạo vườn tạp sang trồng cây kinh tế có giá trị; bảo tồn văn hóa làng quê, diện mạo nông thôn Hà Tĩnh đã có thay đổi đáng kể.

Sau ba năm thực hiện, tại đêm giao lưu Vì người nghèo do Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tổ chức tại Hà Nội, Hà Tĩnh được vinh dự lên báo cáo với cả nước về thành tích xóa xong nhà tranh tre dột nát, thay bằng ngói hóa.

Năm 2010, thực hiện Chương trình MTQGXDNTM với 19 tiêu chí Trung ương đề ra, Hà Tĩnh nhanh chóng vào cuộc. Nhờ sự quan tâm giúp đỡ của các bộ, ngành, sự vào cuộc quyết liệt của cả hệ thống chính trị với sự đồng lòng của mỗi người dân, đến cuối năm 2013, Hà Tĩnh đã có 7 xã về đích 19 tiêu chí NTM là: Tùng Ảnh, Thạch Hạ, Thiên Lộc, Cẩm Bình, Thuận Lộc, Thạch Châu, Kỳ Tân. Tuy những xã nói trên đã nỗ lực phấn đấu về đích đúng với kế hoạch đề ra, nhưng phía trước vẫn còn nhiều bề bộn, gian truân, bởi đã xây được rồi còn phải giữ sao cho bền vững các tiêu chí với nét đẹp hài hòa đúng nghĩa nông thôn Việt.

Trong nỗi băn khoăn đó, tôi hỏi ông Oánh: “Hà Tĩnh XDNTM nhanh như thế, liệu có giữ được bản sắc truyền thống làng quê?”, ông Oánh trả lời: “Đó là vấn đề chúng tôi rất quan tâm, bởi qua quá trình XDNTM, một số nơi do không nắm được tinh thần chỉ đạo nên khi mở các tuyến giao thông vào thôn, xóm, nhiều cây cối, vườn tược bị chặt phá để xây mới tường rào bê-tông. Sau khi phát hiện, chúng tôi kịp thời chấn chỉnh, buộc 7 xã về đích NTM nói trên phải tiếp tục xây dựng cho bằng được các khu dân cư kiểu mẫu, phấn đấu hết năm 2014 sẽ có 49 làng quê thuộc khu dân cư kiểu mẫu theo chương trình NTM cốt cách Việt Nam”.

Vườn mẫu tại thôn Phú Vinh, xã Cổ Đạm, huyện Nghi Xuân.

Chủ tịch UBND xã Tùng Ảnh Phan Tiến Dũng vui mừng đón tiếp chúng tôi với cái bắt tay nồng hậu, sau đó dẫn chúng tôi đi tham quan một số mô hình hoàn thành xuất sắc 19 tiêu chí đề ra.

Và Tùng Ảnh vẫn còn đó một làng khoa bảng, vẫn còn đó những nếp nhà gỗ cổ xưa, ao cá, rặng tre với hàng rào dâm bụt, vườn sau, ao trước vừa thoáng mát, vừa hợp phong thủy; những cây đa cổ thụ hàng trăm năm tuổi vẫn ngả mình soi bóng xuống ao đình, những giếng làng còn đậm nét rêu phong… Tất cả như hiện về một cõi nguyên sơ quyện hòa giữa mới – cũ của làng quê NTM.

Ông Phan Nho Mai ở thôn Châu Nội đứng trước cổng nhà được tạo thành bởi hai cây giới cổ thụ, tự hào khoe với chúng tôi: Cổng nhà ông đã đứng vững cả ba đời, qua hàng trăm năm lịch sử.

Mỗi năm tự tay ông cắt tỉa cây ba lần. Mỗi lần cắt tỉa, ông thường gọi con cháu cùng tham gia, nhằm nhắc nhở con cháu phải biết gìn giữ, chăm sóc bảo vệ cho cây luôn xanh tốt, giữ cho được nét đẹp hồn quê.

Tới nhà ông Mai Xuân Tam, chúng tôi ngỡ ngàng trước vẻ đẹp vô thường, độc đáo bởi bao quanh nhà đều là tường rào bằng cây mận hảo được cắt tỉa phẳng lỳ; bốn góc vườn là bốn lũy tre xanh, thỉnh thoảng phát ra âm thanh kẽo kẹt như võng đưa trước gió. Ông Tam tự hào nói với chúng tôi, gia đình ông từ đời tiên cổ đến đời con cháu, luôn xem cảnh vật trong vườn này như một gia sản quý báu, nên cây cối luôn được chăm sóc tươi tốt. Cũng theo ông Tam, buổi đầu thực hiện phong trào hiến đất XDNTM, tưởng rằng hệ thống hàng rào cây xanh này buộc phải chặt bỏ, nhưng, được sự quan tâm của các cấp cũng như thể theo nguyện vọng của gia đình, thôn xóm nên toàn bộ “gia sản” vô giá này vẫn được bình yên, mặc dù đường vẫn mở đúng với tiêu chí đặt ra. Người Tùng Ảnh càng XDNTM càng tự hào về bản sắc làng quê của mình bởi mọi phong tục, tập quán, truyền thống cha ông để lại vẫn được nguyên giữ.

Trưởng thôn Châu Nội Mai Đình Thao cho biết: Thôn có 162 hộ dân thì tất cả đều quyết liệt với chủ trương XDNTM. Thế nhưng, khi bàn đến chuyện hiến đất, phá bỏ bờ rào, cây cối thì hầu hết nhân dân đều trăn trở, buộc lãnh đạo thôn phải báo cáo lên xã để làm sao vừa mở được đường đúng với yêu cầu nhưng cũng vừa giữ được nét đẹp truyền thống của làng quê từ bao đời. Không riêng gì Châu Nội mà các thôn khác như: Châu Trinh, Châu Tùng, Châu Lĩnh…, tất cả đều cùng chung một mô hình chẳng thua kém gì Châu Nội.

Rời Tùng Ảnh, chúng tôi đến xã Hương Trà (huyện Hương Khê). Tuy đạt chuẩn NTM muộn hơn so với các xã nhưng mọi nét đẹp truyền thống của làng quê vẫn còn nguyên sơ ở Hương Trà với đường làng, ngõ xóm bê-tông hòa với màu xanh mát mắt của những hàng cây quấn chặt lối đi. Vẫn còn đó mái chùa cổ rêu phong, khói lam chiều vấn vương mái bếp, tiếng chuông chùa ngân nga, vang vọng.

Đến xã Cẩm Bình (huyện Cẩm Xuyên), ghé thăm thôn Tân An sau khi được công nhận xã đạt chuẩn 19 tiêu chí NTM, chúng tôi cảm nhận rằng, người dân nơi đây có vẻ như chưa thỏa mãn với thành tích đó nên họ tiếp tục trồng lại cây xanh trước cổng nhà mình. Xã cũng bắt tay phát động phong trào, nhà nhà trồng cây, người người trồng cây, tạo nên cảnh quan môi trường xanh, sạch, đẹp. Và cũng từ đó, năm 2013 Hà Tĩnh đã ban hành thêm tiêu chí 20 về xây dựng vườn mẫu. Đến nay, Hà Tĩnh đã có 82 xã đạt chuẩn NTM, trong đó đã xây dựng được trên 5.556 vườn mẫu, 1.300 khu dân cư NTM kiểu mẫu, trên 2.200 vườn mẫu được xây dựng có quy hoạch thiết kế vườn hộ, thu nhập bình quân đạt trên 55 triệu đồng/vườn (khoảng 270 triệu đồng/ha).

Cũng theo ông Oánh, để bảo tồn truyền thống làng quê Việt Nam, ngoài bộ tiêu chí của Trung ương, Hà Tĩnh tiếp tục phát động phong trào thi đua xây dựng khu dân cư kiểu mẫu bằng 10 yêu cầu đặt ra, trong đó chú trọng bảo tồn và phát huy cốt cách làng quê Việt để đi đến đâu cũng gặp vườn xanh, hàng rào xanh, đường xanh, hội quán xanh như những mùa xuân tràn về, dâng nhựa sống trên mảnh đất Hà Tĩnh mến yêu.

Anh Bình/ KTNT