Trao đổi với báo chí ngày 28/8 tại hội nghị tham vấn chuyên gia về đề án Đổi mới chương trình, sách giáo khoa (SGK) giáo dục phổ thông của Ủy ban Văn hóa – Giáo dục – Thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội tổ chức về Đề án đổi mới chương trình, SGK, thi cử, trong đó có 2 phương án số năm học hệ thống giáo dục phổ thông, GS Đào Trọng Thi, Chủ nhiệm Ủy ban, cho biết: “Hai phương án hệ thống giáo dục trong tài liệu Bộ GD-ĐT trình Ủy ban kiểm tra, thậm chí Bộ nghiêng về phương án 1, giai đoạn giáo dục cơ bản là 10 năm nhưng chúng tôi thấy cái đó không hợp lý”.
Không hợp lý như thế nào thưa ông?
Không hợp lý theo 2 nghĩa: Thứ nhất, có cần thiết hay không? Chúng ta kéo dài 1 năm hệ giáo dục cơ bản có nghĩa là kéo dài 1 năm giáo dục bắt buộc, phổ cập; có nghĩa là nhà nước phải chuẩn bị ngân sách nhiều hơn. Thứ hai, thay đổi về hệ thống giáo dục, trường THCS phải thêm 1 lớp, phải thêm giáo viên, thêm cơ sở trường lớp. Nếu bậc THPT ít đi 1 lớp lại thừa giáo viên, thừa cơ sở vật chất. Nếu không khéo, số lượng học sinh được vào học THPT lại nhiều hơn. Như vậy, lại không đáp ứng được chủ trương về phân luồng học sinh. Giáo viên cũng thế, giáo viên THCS là chỉ cần tốt nghiệp cao đẳng nhưng dạy hiện nay là dạy theo phương pháp tích hợp. Tích hợp là không còn giáo viên dạy theo từng môn học nữa mà giáo viên phải theo chức danh môn học như giáo viên khoa học tự nhiên.
Quan trọng hơn là việc thay đổi này có cần thiết hay không? Hiện nay, sau THCS chúng ta đã thực hiện phân luồng, có những em ra trường học nghề, học sơ cấp nghề… với những trình độ học tập ấy, 9 năm là quá đủ. Nếu những em nào cần trình độ văn hóa cao hơn để vào đại học,lúc đó chúng ta chuẩn bị thêm năm đầu của THPT như hiện nay vì năm đầu phổ thông vẫn củng cố kiến thức, còn 2 năm cuối cùng mới phân hóa mạnh định hướng nghề nghiệp cho các em. Lựa chọn như vậy là phù hợp với tình hình hiện nay của chúng ta.
Chính vì nhu cầu không có mà chúng ta sẽ phải trả giá rất nhiều cho việc thay đổi hệ thống, thay đổi các chính sách đối với giáo dục bắt buộc. Tôi nghĩ thời điểm hiện tại chưa nên thay đổi về cơ cấu cấp học phổ thông.
Phương án sách giáo khoa: Vì học sinh, vì chất lượng giáo dục chứ không phải bình đẳng giữa các nhà sản xuất.
Theo dự thảo Đổi mới chương trình, sách giáo khoa, Bộ GD-ĐT đưa ra 2 phương án, phương án 1: Bộ GD-ĐT chủ động tổ chức biên soạn đầy đủ một bộ SGK. Đồng thời, khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn các bộ SGK hoặc các cuốn SGK khác, nhất là SGK cho các vùng khó khăn, vùng dân tộc thiểu số. Phương án 2: Khuyến khích các tổ chức, cá nhân biên soạn SGK. Bộ GD-ĐT chỉ tổ chức biên soạn những SGK mà các tổ chức, cá nhân không đăng ký biên soạn. Ý kiến của ông thế nào?
Tôi thấy cần phải thực hiện phương án, Bộ GD-ĐT vẫn phải đứng ra chủ động xây dựng thực hiện 1 bộ sách giáo khoa. Thứ nhất, chúng ta thực hiện lộ trình rất chặt chẽ vì vậy chúng ta phải chủ động chuẩn bị điều kiện. Bây giờ chúng ta giao xã hội hóa nhưng không chuẩn bị được hoặc sách giáo khoa xã hội hóa không đáp ứng được yêu cầu. Nếu chúng ta không chủ động được thì chúng ta không thực hiện được, như vậy không đảm bảo được chất lượng.
Thứ hai, việc chuẩn bị 1 bộ SGK cũng cần cho việc là thực nghiệm chương trình mà chúng ta xây dựng. Bởi chương trình xây dựng mà chúng ta phải thực nghiệm, thực nghiệm phải có tài liệu giáo dục. Tài liệu giáo dục đó là tiền thân của SGK. Như vậy, dù muốn hay không muốn vẫn phải có tài liệu để thực nghiệm do Bộ GD-ĐT chuẩn bị. Tôi nghĩ điều đó là cần thiết.
Cũng có ý kiến cho rằng không nên chuẩn bị bộ SGK do Bộ GD-ĐT thực hiện để đảm bảo sự bình đẳng giữa Nhà xuất bản giáo dục với cá nhân xuất bản sách giáo khoa nhưng tôi nghĩ mục tiêu của chúng ta là vì học sinh vì chất lượng giáo dục chứ không phải bình đẳng giữa các nhà sản xuất.
Để cạnh tranh bình đẳng giữa các nhà sản xuất xuống hàng thứ yếu chứ không phải để cho các tổ chức, cá nhân sản xuất SGK được bình đẳng với nhau. Như vậy chúng ta tôn trọng mục tiêu kinh doanh hơn vì nhân dân, vì học sinh, vì chất lượng giáo dục. Điều đó không thể chấp nhận dược.
Không nên vội vã thay đổi thi cử!
Bộ đang lấy ý kiến về 3 phương án thi quốc gia , ông nghiêng về phương án nào?
Tôi không nghiêng về phương án nào vì tôi nghĩ phương án đầu tiên không khác gì phương án chúng ta đang thực hiện. Chúng ta đang bước đầu cải tiến về phương pháp thi cử nên tôi cho rằng đến thời điểm này thế là đủ, cứ thực hiện như thi cử vừa qua trong một vài năm tới. Khi chúng ta thay đổi chương trình, SGK lúc đó chúng ta mới thay đổi về phương pháp thi cử. Bây giờ cứ thay đổi về phương thức nhưng nội dung chương trình học, SGK không thay đổi thì làm gì.
Tôi nghĩ không nên vội vã mà từng bước vững chắc thực hiện. Khi đã đi vào đổi mới nội dung chương trình, SGK thì lúc đó thay đổi phương pháp thi sẽ vững chắc hơn.
Bộ GD-ĐT đã rút lại rút lại phương án thay đổi về hệ thống giáo dục, giữ nguyên hệ thống giáo dục phổ thông hiện nay.
Hàng triệu giáo viên sẽ phải đào tạo lại
Thưa giáo sư, dự trù kinh phí của Đề án đổi mới chương trình, SGK là bao nhiêu?
Trong phần báo cáo của Bộ GD-ĐT chuyển cho Ủy ban chưa nói lý do. Bộ GD-ĐT vẫn nợ nội dung ấy.
Tôi nghĩ sẽ không có nguồn tiền tập trung nào ở trong đề án mà sẽ là phân bổ theo quy định của ngân sách hàng năm cho các địa phương để địa phương thực hiện trong thời gian dài.
Rất có thể đợt này quy định rõ, ngân sách dùng cho trực tiếp viết chương trình là bao nhiêu? Ngân sách trực tiếp cho SGK là bao nhiêu? Xuất bản SGK là bao nhiêu? Đào tạo giáo viên là bao nhiêu?… có thể huy động cả ngân sách xã hội hóa ở địa phương. Nhà nước sẽ không đầu tư bình quân mà tập trung hỗ trợ cơ sở, địa phương khó khăn để họ đạt tiêu chuẩn tối thiểu là đội ngũ giáo viên, cơ sở vật chất để thực hiện chương trình, SGK mới.
Vậy nguồn lực chuẩn bị của Đề án như thế nào, thưa ông?
Tôi được biết Chính phủ đã có sự thống nhất, thông qua. Theo tinh thần chủ yếu chúng ta chuẩn bị nguồn lực để thực hiện chương trình và SGK phổ thông mà 2 nguồn lực quan trọng nhất là đội ngũ giáo viên và cơ sở vật chất. Hiện nay chúng ta phải đầu tư mạnh cho cơ sở giáo dục sư phạm để chuẩn bị tốt đội ngũ giáo viên, không những đáp ứng yêu cầu bình thường thực hiện chương trình, SGK mà còn phải đi trước một bước.
Như tôi đã nói nếu chúng ta thay đổi mạnh về chương trình, về nội dung thì rất có thể đội ngũ giáo viên thay đổi về cơ cấu. Không còn giáo viên dạy môn học như bây giờ nữa mà thay đổi đội ngũ giáo viên dạy tích hợp mà thay đổi đội ngũ giáo viên ít nhất 4 năm giảng dạy trong nhà trường cộng với một số năm chuẩn bị tích lũy kinh nghiệm thì mới có thể thực hiện nhiệm vụ.
Về cơ sở vật chất, theo quy định, cơ sở vật chất là do UBND các tỉnh địa phương thực hiện và có trách nhiệm. Như vậy chúng ta phải giao nhiệm vụ cho địa phương, TƯ sẽ hỗ trợ cho những địa phương nào khó khăn. TƯ chỉ đạo các chuẩn, các mẫu để địa phương thực hiện nhưng không tập trung ở đề án mà tập trung ở TƯ để triển khai đồng loạt. Yêu cầu khả năng của chúng ta không đáp ứng được mà yêu cầu quan trọng hơn là có hiệu quả.
Điều lo ngại nhất của ông đối với Đề án này là gì?
Điều lo ngại nhất của tôi là chuẩn bị điều kiện cơ sở vật chất và đội ngũ giáo viên. Trong trường hợp này tôi nhấn mạnh đội ngũ giáo viên. Vì chúng ta thay đổi nhiều về nội dung chương trình, cơ cấu giáo viên. Bởi vậy, chúng ta không phải chỉ có các trường sư phạm hiện nay phải đổi mới phải đi trước một bước và phải mất 4 năm mới đào tạo được một đội ngũ giáo viên.
Nhưng cái khó là đội ngũ giáo viên đang sử dụng hiện nay, đào tạo lại họ mới khó. Hàng triệu con người đào tạo lại, thay đổi lại cơ cấu môn học, thay đổi chức danh giáo viên, thay đổi lại kiến thức cho phù hợp với yêu cầu đổi mới cái đó mới khó. Mà chương trình hay đến đâu, nhưng giáo viên không dạy được thì cũng bằng không.
Trân trọng cảm ơn GS!
Hồng Hạnh (ghi)
