Ngư dân nhớ biển

Chúng tôi có mặt ở xã Xuân Hội (Nghi Xuân, Hà Tĩnh) vào một ngày trung tuần tháng ba, thời điểm đang vào vụ đánh bắt của bà con ngư dân. Tuy nhiên, chính vào thời điểm được coi là “ăn nên, làm ra” thì người đi biển vẫn đang ở trên bờ đốt thuốc lào, uống nước chè… nhìn biển.

Ông Lê Hồng Giang (58 tuổi) ở thôn Hội Thủy, chủ nhân đội tàu xa bờ 300 CV thở dài: Trước đây, khi giá xăng dầu còn ‘mềm’, mỗi năm, tàu của tui đánh bắt được 700 – 900 tấn hải sản. Có những chuyến biển, trong vòng 24 giờ đồng hồ, đánh bắt được 15 – 20 tấn cá, sau trừ chi phí, lãi ròng 30 – 35 triệu đồng. Không chỉ giải quyết việc làm cho hơn 40 lao động, thu nhập 1,5 – 2 triệu đồng/tháng.

Tuy nhiên, kể từ khi xăng dầu có những biến động, sản lượng đánh bắt của ông Giang giảm xuống một cách đáng kể. Theo tính toán của ông Giang, bình quân một đôi tàu đánh bắt xa bờ, công suất từ 300 CV, sau một chuyến đi biển bốn ngày “ngốn” khoảng 600 – 650 lít/ chuyến ra khơi. Như vậy, với giá dầu tăng thêm 3.550 đồng/lít, chi phí tiền dầu “đội” thêm từ 2-2,3 triệu đồng/tàu/chuyến, đấy là chưa kể chi phí tăng thêm của nước đá, công bạn thuyền trong khi sản lượng đánh bắt ngày càng sụt giảm . Vì vậy, nếu ra khơi mà chủ các tàu cá không tính toán kỹ thì dễ bị lỗ, bởi chi phí cho chuyến biển cao, trong khi nghề đánh bắt phụ thuộc vào luồng cá nên chẳng khác gì đánh cược với biển cả!.

Chủ tịch UBND xã Xuân Hội, ông Võ Văn Tùng cho biết: Toàn xã hiện có 139 chiếc tàu thuyền các loại, công suất từ 24 – 300CV, với hơn 500 lao động thường xuyên bám biển. Tuy nhiên, theo ông Tùng thì sau Tết đến nay, bà con ngư dân đang do dự cho mỗi chuyến ra khơi, nguyên nhân là do tác động của xăng dầu tiếp tục tăng cao nhưng sản phẩm đánh bắt tăng không đáng kể, do vậy, người dân đang định hình chờ đợi sự gia tăng đồng đều để cân đối thu chi, khi đó mới dám ra khơi.

Tại làng chài Xuân Liên (Nghi Xuân), giá xăng dầu leo thang ảnh hưởng sâu sắc hơn đến đời sống của những ngư dân nghèo tại đây. Cuộc sống người dân Xuân Liên từ bao đời nay đều gắn chặt với nghề đi biển. Chỉ cần tạm dừng ra khơi trong vài ngày là người dân nơi đây không biết lấy gì trang trải cuộc sống. Thế nhưng, từ trong Tết lại nay, hơn 300 chiếc thuyền của người dân đành miễn cưỡng nằm bờ.

Đã hơn 4 tháng nay, những ngư dân quen ‘ăn sóng nói gió’ như ngồi trên đống lửa, hết gió mùa đông bắc, đến không khí lạnh tăng cường. Điệp khúc “thuyền gác mái” diễn ra trong một thời gian dài đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống của ngư dân làng chài. Mọi hy vọng đều dồn hết vào thời điểm ra Tết. Tuy thế, những mong ngóng của bà con giờ đây cũng trở nên yếu ớt, “Tưởng rằng hết không khí lạnh thì chúng tôi sẽ xả láng ra khơi, ai ngờ giá xăng dầu lại tăng”, lão ngư Mai Đảm than thở.

Xuân Liên là một trong những xã nghèo của Nghi Xuân. Toàn xã có hơn 7.000 nhân khâu trong đó gần ½ khẩu phụ thuộc vào nghề biển. Vì nằm ở vùng bãi ngang, ngư cụ đánh bắt lại thô sơ, chỉ khai thác được ở vùng biển lộng nên đời sống của bà con nơi đây gặp rất nhiều khó khăn. Với giá xăng dầu như hiện nay, khả năng ra khơi của các ngư dân bãi ngang ở nơi đây là rất khó. Do đó đời sống của ngư dân đã khó nay càng khó hơn. Họ phải sống nhờ vào những đồng tiền của con cháu đang lao động ở nước ngoài, hay làm ăn ở ngoại tỉnh; thậm chí, có người phải vay mượn để mua gạo. Không chỉ có Xuân Liên, mà các xã biển ngang của Nghi Xuân, Lộc Hà, Cẩm Xuyên, Kỳ Anh cũng lâm vào hoàn cảnh trương tự.

Không khí yên tĩnh cũng đang diễn ra dọc các bến cá từ Cửa Hội, Thạch Kim (Lộc Hà) đến Cẩm Nhượng (Cẩm Xuyên), Cửa Khẩu (Kỳ Anh). Theo số liệu thống kê của Cảng cá Thạch Kim, 2 tháng đầu năm số tàu ra, vào cảng giảm 30% so với cùng kỳ. Theo Giám đốc Ban quản lý các cảng cá Hà Tĩnh Bùi Tuấn Sơn cho biết, do xăng, dầu tăng giá nên ngư dân gặp khó khăn, tạm dừng ra khơi khai thác dẫn đến tình trạng các doanh nghiệp thu mua, chế biến hải sản thiếu nguyên liệu. Xăng dầu tăng giá không những ảnh hưởng đến hoạt động đánh bắt của ngư dân địa phương, mà nhiều tàu đánh bắt có công suất lớn đến từ Thanh Hoá, Nghệ An cũng “đắp chăn” tại cảng từ sau Tết đến nay.

Nguy cơ mất dần lao động nghề cá

Hà Tĩnh có 5 huyện giáp biển, cộng đồng cư dân ven biển là những cộng đồng ổn định, được tổ chức tốt, cư dân các địa phương phần lớn sinh sống từ nhiều năm nay hoặc trải qua nhiều thế hệ nên có kinh nghiệm trong việc khai thác, đánh bắt. Tuy nhiên, trước những biến động bất thường của thời tiết, giá xăng dầu thì câu chuyện bám biển của ngư dần đang gặp khó khăn từ nhiều phía.

Trở lại câu chuyện của ngư dân Xuân Hội (Nghi Xuân), một trong những điểm sáng của ngành khai thác thuỷ sản Hà Tĩnh, từng được Bác Tôn tặng lẵng hoa chúc vì thành tích đánh bắt cá những năm 70 của Thế kỷ trước. Người làng Hội Thống luôn tự hào là lá cờ đầu của ngành thuỷ sản miền Bắc, song, những năm gần đây, cùng với những đổi thay của cơ chế thị trường và sự cạn kiệt nguồn tài nguyên biển khiến nghề cá nơi đây ngày một suy giảm. Theo Chủ tịch UBND xã Xuân Hội Võ Văn Tùng, nghề khai thác thủy sản là nghề khó khăn, phức tạp, trực tiếp chịu nhiều tác động của thiên tai, rủi ro lớn về tính mạng và tài sản, vốn đầu tư lớn, song chưa được quan tâm đúng mức của các cấp chính quyền, cơ chế chính sách nhà nước chưa kịp thời.

Nguồn lợi hải sản suy giảm mạnh dẫn đến năng suất và sản lượng trên một loại nghề cũng như trên một tàu thuyền giảm nhanh, chất lượng sản phẩm khai thác yếu, khiến hiệu quả khai thác thấp. Thêm vào đó, hoạt động đánh bắt của ngư dân chịu ảnh hưởng rất lớn từ những thay đổi của thị trường, nhất là sự leo thang của giá xăng, dầu. “Do đó, người làng Hội Thống giờ không còn mặn mà với nghề biển, trong vòng 5 năm, toàn xã có 30% lao động ngư nghiệp chuyển sang nghề khác”, ông Tùng cho biết thêm.

Theo tìm hiểu của chúng tôi, tại hầu hết các xã bãi ngang của Hà Tĩnh, số lao động nghề cá bỏ nghề vài năm trở lại nay chiếm từ 20-30% đi làm thuê ở miền Nam. Điều đáng nói là đa số những lao động này đều không có trình độ, tay nghề nên khi ly hương họ chỉ đảm nhận được những công việc mang tinh chất tạm thời nhu phụ hồ, khuân vác.. nên cuộc sống không khá hơn được.

Ông Lưu Văn Thành, Chủ tịch UBND xã Thạch Kim (Lộc Hà) chia sẻ, khai thác thuỷ sản là ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương. Tuy nhiên, những năm gần đây, sản lượng khai thác không đạt kế hoạch đề ra do biến động thất thường của thời tiết, giá cả. Nhiều chuyến ra khơi ngư dân phải bù lỗ, khiến lao động dần bỏ nghề, nhiều phương tiện không đủ khả năng ra khơi, ảnh hưởng đến cả hệ thống hậu cần nghề cá. Ông Thành cho rằng, nghề đi biển đòi hỏi ngư phủ phải có nghề, quen với công việc, còn đào tạo mới là rất khó. Vì thế, Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ đối với nghề cá, góp phần giảm bớt khó khăn để tiếp tục ổn định và sống được với nghề.

Vĩ thanh

Bỏ lại khó khăn chồng chất sau lưng do xăng dầu và giá cả leo thang. Gần đây, những ngư dân Hà Tĩnh không thể ngồi yên thêm được nữa. Họ cử người sang bên Cửa Lò (Nghệ An) để tìm hiểu thêm ngư trường, học cách lai kéo tàu 3.1 (một chiếc kéo ba chiếc ra ngư trường và ngược lại), cử tàu chở hải sản đánh bắt được vào bờ…để có thời gian bám ngư trường được dài ngày và tiết kiệm được xăng dầu với hy vọng gỡ gạc lại trong vụ cá này, giúp cuộc sống vơi đi phần vất vả.

Nhưng về lâu dài, ngoài các chính sách hỗ trợ của Nhà nước, các ngư dân có kinh nghiệm của Hà Tĩnh cần phải mạnh dạn đầu tư thêm nhiều tàu có công suất lớn, bám các ngư trường xa có nhiều hải sản có giá trị cao (Trường Sa, Hoàng Sa, Bạch Long Vĩ…), có như vậy, họ mới có thể vượt qua cơn bão giá xăng dầu và lạm phát.

Với 137km chiều dài bờ biển và có 4 cửa lạch lớn (Cửa Hội, Cửa Sót, Cửa Nhượng, Cửa Khẩu), toàn tỉnh có 3.768 tàu cá lắp máy, trong đó loại có công suất dưới 20 CV có 3.009 chiếc, sản lượng khai thác thủy sản hàng năm đạt hơn 20.000 tấn, giá trị sản lượng khoảng 500 tỷ đồng. (Nguồn thống kê của Chi cục khai thác và bảo vệ nguồn lợi thuỷ sản Hà Tĩnh)

Thành Châu – Ngô Tuấn – Thanh Hoài

Nhân Dân