Tháng 9/1965, nhằm đáp ứng nhu cầu học chữ cho học sinh 3 xã Hương Phúc, Hương Lĩnh và Hương Trạch của huyện miền núi Hương Khê (Hà Tĩnh), trường cấp II Hương Phúc được thành lập, đóng chân tại thôn Tân Phúc, xã Hương Trạch, bên cạnh đường 15A huyết mạch. Trường gồm 2 khối học sinh lớp 5 và lớp 6, với khoảng 60 em, do do thầy giáo Hồ Xuân Lâm làm Hiệu trưởng.

Theo tư liệu lịch sử, chiều 9/2/1966, một tốp máy bay giặc Mỹ đã ném hàng trăm quả bom xuống khu vực xã Hương Phúc (nay là xã Hương Trạch) trong đó có 6 quả bom rơi vào khu vực trường cấp II Hương Phúc, toàn bộ ngôi trường 2 gian bị bom Mỹ phá huỷ hoàn toàn, lớp học biến thành hố bom sâu. Sau tiếng bom dứt, lực lượng bộ đội, dân quân du kích, thầy cô giáo cùng nhân dân địa phương đã nỗ lực tìm kiếm, phát hiện 33 học sinh đã tử nạn, 24 học sinh và một nam giáo viên bị thương, được đưa đi cấp cứu.

Tin giặc Mỹ giết hại học sinh trường cấp II Hương Phúc được truyền đi rất nhanh, gây nên một làn sóng căm phẫn trong nhân dân cả nước và nhân dân tiến bộ trên toàn thế giới. Sự căm thù giặc Mỹ xâm lược đã trở thành một làn sóng mạnh mẽ, rộng khắp với các hoạt động phản đối chiến tranh, đòi đế quốc Mỹ rút khỏi Việt Nam.

Sau nhiều năm bị "lãng quên", Di tích lịch sử văn hóa quốc gia "Chứng tích tội ác chiến tranh trường cấp II Hương Phúc" đang được đầu tư xứng tầm.

Ngày 12/2/1966, Đảng bộ và nhân dân tỉnh Hà Tĩnh đã tổ chức mít tinh, gửi kiến nghị lên Chủ tịch Hội nghị Geneve yêu cầu có biện pháp đòi đế quốc Mỹ chấm dứt chiến tranh. Giáo viên, học sinh toàn miền Bắc lúc đó đã để tang học sinh Hương Phúc bị giết hại. Ngày 13/2/1966, Bộ Ngoại giao nước ta đã ra tuyên bố cực lực lên án hành động vô nhân đạo, tàn sát học sinh Trường cấp II Hương Phúc ở Hà Tĩnh và đòi đế quốc Mỹ rút về nước.

Ngày 20/2/1966, đoàn đại biểu trường cấp II Hương Phúc đã ra Hà Nội họp báo tố cáo tội ác của giặc Mỹ trước đại diện các đoàn thể Trung ương, các trường đại học và phổ thông, hàng trăm nhà thơ, nhà văn, nhà báo trong nước và quốc tế. Ngày 28/2/1966, đoàn đã vào Phủ Chủ tịch, được gặp và nghe Bác Hồ xúc động chia sẻ đau thương, mất mát đối với các gia đình có con em bị sát hại. Đồng thời, Người ân cần động viên chỉ bảo, nhắc nhở thầy trò nhà trường phải vượt qua mọi khó khăn để tiếp tục dạy tốt và học tốt.

Nhằm khắc ghi sự kiện lịch sử này, năm 1988, Đảng bộ và nhân dân huyện Hương Khê đã xây dựng đài tưởng niệm ngay tại hai hố bom, nơi đã sát hại 33 em học sinh. Năm 2001, Bộ Văn hoá và Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, thể thao và Du lịch), đã xếp hạng chứng tích tội ác chiến tranh trường cấp II Hương Phúc là Di tích Lịch sử văn hóa Quốc gia.

Di tích Trường cấp II Hương Phúc được kỳ vọng là địa chỉ để giáo dục truyền thống cách mạng trên quê hương. Tuy nhiên, sau nhiều năm xây dựng, nhiều hạng mục của di tích đã bị xuống cấp nhưng kinh phí chưa có để trùng tu, xây dựng. Hiện nay, trong khu di tích có 2 hố bom, cách nhau 8m. Có 33 ngôi mộ được xây dựng lên trong khuôn viên di tích, được ghi tên tuổi đầy đủ. Hằng năm, cứ vào ngày 9/2, địa phương tổ chức lễ giỗ cho những học sinh đã tử nạn.

Năm 2017, một doanh nghiệp trên địa bàn đã đầu tư kinh phí trên 300 triệu đồng để tôn tạo một số hạng mục nhỏ của di tích. Tuy nhiên, sau nhiều năm xây dựng, nhiều hạng mục của di tích đã bị xuống cấp theo thời gian, một số hạng mục cần thiết chưa được xây dựng.

Để bảo tồn và phát huy giá trị Di tích lịch sử văn hóa quốc gia "Chứng tích tội ác chiến tranh trường cấp II Hương Phúc", từ năm 2021, Sở GD&ĐT Hà Tĩnh phối hợp với UBND Huyện Hương Khê, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch cùng Tỉnh đoàn Hà Tĩnh, ban hành kế hoạch về việc phát huy giá trị lịch sử và nâng cấp Di tích lịch sử văn hóa quốc gia này. Ngành Giáo dục Hà Tĩnh tổ chức chỉ đạo, hướng dẫn các trường học trong toàn tỉnh lồng ghép tuyên truyền, giáo dục cho học sinh về giá trị lịch sử của Di tích lịch sử văn hóa quốc gia "Chứng tích tội ác chiến tranh Trường cấp II Hương Phúc".

Đồng thời, khuyến khích các trường học tổ chức hoạt động ngoại khóa, trải nghiệm gắn với các di sản văn hóa, di tích lịch sử nhân dịp kỷ niệm các ngày lễ lớn, các sự kiện chính trị quan trọng. Sau gần 2 năm phát động chương trình chung tay xây dựng và phát huy giá trị Di tích lịch sử trong ngành Giáo dục và tuổi trẻ Tỉnh đoàn với chủ đề "Kế hoạch nhỏ - Góp viên gạch hồng", tỉnh Hà Tĩnh đã kêu gọi các cá nhân, doanh nghiệp, các nhà hảo tâm đã hỗ trợ việc tôn tạo, nâng cấp cơ sở vật chất của Di tích với số tiền hơn 2,1 tỉ đồng.

Ngày 25/3, UBND xã Hương Trạch đã tổ chức lễ khởi công tôn tạo công trình khu mộ 33 học sinh thuộc Di tích lịch sử khu chứng tích tội ác chiến tranh Trường cấp II Hương Phúc. Các hạng mục được nâng cấp, sửa chữa dịp này gồm tôn tạo, lát đá tự nhiên 33 ngôi mộ, lan can, nền nhà bia tưởng niệm và sửa chữa, nâng cấp nhà bia tưởng niệm và một số hạng mục khác. Trước đó, từ nguồn kinh phí kêu gọi được, địa phương đã thi công hoàn thiện và đưa vào sử dụng các hạng mục cổng, hàng rào và bồn hoa cây cảnh phía trước.

Tác giả: Thiên Thảo

Nguồn tin: cand.com.vn