Các đô vật Thuần Thiện tham gia tranh tài tại sới vật của tỉnh.

Những ngày đầu xuân, về Thuần Thiện (Can Lộc) được nghe các bậc cao niên kể giai thoại làng vật dưới chân núi Ngàn Hống thật ly kỳ và thú vị. Cho đến nay, chưa ai xác nhận được vật Thuần Thiện hình thành từ bao giờ và cũng chẳng biết ai là tổ sư, nhưng hội vật Thuần Thiện được tôn vinh như một nét đẹp văn hóa truyền thống của cư dân xứ Ngàn Hống bao đời nay.

Cụ Nguyễn Văn Thanh năm nay đã bước sang tuổi 82, một thời là đô vật nổi tiếng của làng cho biết: Xưa kia, hội vật Thuần Thiện được tổ chức rất đơn giản, không nhất thiết phải là những thảm đấu chất lượng hay những địa điểm nhất định nào, mà có thể là những bãi đất trống, bên cạnh gốc đa hay giữa sân đình. Trước khi diễn ra hội vật, lý trưởng của làng cho seo mỏ mang lễ vật đến thông báo với lý trưởng các làng khác và mời các đô vật đến cùng tham gia tranh tài. Trong hội vật, người cầm trống được coi là quan trọng nhất và đấy phải là một chức sắc hay phú hộ nào đó, chí ít cũng phải là một đô vật già từng nổi tiếng, được mọi người nể trọng. Lễ hội được khai mạc bằng ba hồi chín tiếng trống, sau đó, thêm ba hồi trống dài báo hiệu cho các đấu thủ bước lên lễ đài múa vật để khởi động và biểu dương khí thế bắt đầu cuộc tranh tài.

Hầu hết cuộc so tài của các đô vật Thuần Thiện thường sử dụng các miếng đánh, đòn phản công, hay những kỹ thuật như cọng, quăng, quật, xoắn, xuýt… hay bằng mẹo ra đòn nào đó buộc đối thủ phải “lấm lưng, trắng bụng” thì mới được công nhận phần thắng. Nếu đô vật nào thể hiện được một đòn hay, kỹ thuật đẹp mắt thì sẽ nhận được tràng vỗ tay tán thưởng của bà con dân làng. Cũng từ những hội vật mang tính dân dã này mà nhiều đô vật của địa phương đã nổi tiếng và được nhiều người trong vùng biết đến như cụ Thân, ông Thiết, ông Khôi… với những trận thi đấu bách chiến, bách thắng, được nhân dân trong vùng ngưỡng mộ.

Một nét đặc trưng của hội vật là người vô địch (người cầm lèo) được ngồi trên ghế đẩu đối diện với người cầm trống, có các cô thôn nữ xinh đẹp mời nước, mời trầu. Khi hội vật kết thúc, người cầm lèo được làng mời bữa cơm rượu với các chức sắc và được tặng mười lăm vuông lụa vàng. Nếu là người làng khác thì sau bữa tiệc có các cô gái xinh đẹp nhất cùng với các đô vật Thuần Thiện tiễn chân ra tận đầu làng.

Hội vật làng Thuần Thiện còn chứa đựng yếu tố tâm linh, đó là các đô vật trước khi lên sàn đấu, ngoài việc phải giữ cho mình được trong sạch và cách sử dụng trang phục như khố cũng được chuẩn bị hết sức công phu. Khố được làm bằng vỏ chuối hột bện xoắn vào nhau, tuy nhiên, phải chọn những cây chuối mọc ở những nơi sạch sẽ, lá xanh tươi, không bị sâu thân. Sới đấu vật của làng được chọn là một bãi đất cỏ đầu làng bằng phẳng, thông thoáng, nhưng tránh thẳng với mặt các đình chùa vì nếu không sẽ mắc lỗi với các vị thần linh.

Trải qua nhiều biến động của lịch sử, nhưng hội vật của làng Thuần Thiện vẫn tiếp tục được duy trì và phát triển ngày một phong phú, đa dạng hơn. Đặc biệt, ngày nay, phong trào tập luyện môn thể thao này vẫn thu hút các lứa tuổi hăng hái tham gia. Với người dân xã Thuần Thiện, vật không chỉ là một môn thể thao giải trí đơn thuần nhằm mục đích rèn luyện thân thể mà còn trở thành một hoạt động văn hóa mang tính cộng đồng rộng rãi và được gìn giữ như một món ăn tinh thần không thể thiếu.

Ông Trần Đình Hùng – Giám đốc Trung tâm VH-TT huyện Can Lộc cho biết: Để phát triển và bảo tồn môn thể thao mang đậm nét truyền thống của quê hương, những năm qua, Trung tâm đã tham mưu huyện xây dựng các đề án dành riêng cho bộ môn này và chủ động phối hợp với địa phương và các đoàn thể duy trì tổ chức các lễ hội vật, lấy ngày mồng 6 tết hàng năm làm hội chính của làng. Bên cạnh đó, ngành đã tổ chức các lớp vật nghiệp dư ngay tại trung tâm xã, góp phần duy trì, phát triển vật Thuần Thiện trở thành môn thể thao mũi nhọn của huyện. Đặc biệt, qua các giải phong trào, vật Thuần Thiện đã đóng góp nhiều VĐV năng khiếu trẻ để xây dựng đội tuyển của tỉnh. Nhiều VĐV khoác áo đội tuyển của tỉnh đã thi đấu khá xuất sắc và giành được nhiều huy chương ở các giải vật trẻ toàn quốc.

Xuân Giáp Ngọ đang tràn về mọi nẻo, làng quê rạo rực sức sống mới. Tiếng trống hội lại nổi lên thúc giục, mời gọi già trẻ, gái trai từ làng trên, xóm dưới đi xem hội vật. Đây cũng là dịp để Can Lộc quảng bá thương hiệu của vùng đất giàu tiềm năng văn hóa, du lịch đang ngày càng hấp dẫn du khách muôn phương.

Quang Sáng/baohatinh.vn