Bức ảnh “The Falling Man” nổi tiếng. Ảnh: AP

Bài viết của nhà báo Trương Anh Ngọc nhân kỷ niệm 13 năm ngày vụ khủng bố 11/9 xảy ra tại nước Mỹ.

Vào lúc 9h00 ngày 11/9/2001, khi đang chụp một show thời trang ở Bryant Park, New York, Richard Drew, phóng viên ảnh của hãng AP nghe tin tòa tháp đôi bị tấn công. Chạy vội ra đường, ông nhanh chóng chụp những gì nhìn thấy. Tấm ảnh về một người nhảy xuống từ tòa tháp phía bắc là một trong số những gì ông chụp được lúc 9h41 sáng của ngày bi thảm ấy (Drew cũng suýt mất mạng khi tháp sụp xuống).

Hình ảnh của một người đã chọn cách thoát khỏi tòa nhà đang cháy dữ dội và không thể nào ra nổi bằng việc nhảy xuống theo phương thẳng đứng, dọc theo những hàng cột cửa sổ của tòa tháp từ độ cao hơn 400 mét ấy đã trở thành một biểu tượng đau thương của vụ khủng bố 11/9. Bị mắc kẹt trên tầng cao, bất lực giơ tay ra ngoài cửa sổ mà không ai có thể cứu, họ không muốn chờ cái chết dần hướng đến mình, khi đám cháy và khói loang ra, ép họ vào chỗ chết, và trong cơn tuyệt vọng, họ nhảy ra khoảng không, lao xuống đất và đi vào cõi vĩnh hằng.

Người ta ước tính khoảng 200 người đã chết theo cách đó. 200 người nghĩa là 200 cảnh đời, 200 số phận và 200 câu chuyện khác nhau để kể. Nhưng có một điều họ có thể chia sẻ: họ cùng rơi xuống đất và cùng là nạn nhân của cái thảm họa đã mở ra một thế kỷ 21 đầy biến động và bất trắc.

Nhưng không hình ảnh nào có thể mô tả một cách đau đớn và trần trụi về sự tuyệt vọng như tấm ảnh mà Drew chụp một người đến giờ vẫn chưa ai xác minh được nhân thân, và chỉ có thể được gọi là “The Falling Man” (“Người đàn ông rơi”, theo đầu đề một bài báo của Tom Junod trên tờ Esquire tháng 9/2003). Người chụp tấm ảnh bị chỉ trích về mặt đạo đức khi thực hiện cú bấm máy. Những tờ báo sử dụng tấm ảnh một cách ít ỏi vì nó quá nhạy cảm. Người ta sợ tấm ảnh quá chân thực này sẽ khuấy động thêm nữa những nỗi đau mất mát.

Trong bài báo của mình, Tom Junod cho rằng, “The Falling Man” có thể là Jonathan Briley, làm việc trên một quán ăn ở tầng 110. Các anh chị của Briley cũng cho rằng đó có thể là Jonathan. Còn Peter Cheney, phóng viên của tờ The Globe and Mail thì cho rằng, người đàn ông trong ảnh là Norberto Hernandez, một bồi bàn. Anh tìm đến nhà của Norberto và giả thiết của anh đã chia rẽ gia đình Norberto trong suốt gần 10 năm. Peter Cheney và chị Norberto tin rằng The Falling Man là anh, còn vợ con anh nhất định cho rằng đấy là một người khác. Mãi đến gần đây, họ mới nối lại mối quan hệ.

“Falling Man” là ai, và cho đến khi nào chúng ta sẽ biết đích xác anh là ai? Không ai biết. Điều duy nhất chúng ta biết, là buổi sáng hôm ấy, gần 3.000 người đã chia tay người thân ở nhà và đến tòa tháp đôi để làm việc, để rồi không bao giờ trở về nhà. Họ và người thân đã chứng kiến một ngày tháng 9 kinh khủng nhất trong đời, trực tiếp qua tivi, và rồi xa lìa mãi mãi trong một cuộc chia tay đầy nước mắt.

Những người đã nhảy xuống cho đến giờ vẫn chưa được xác định danh tính, và dường như người ta không muốn làm điều đó trong suốt những năm qua. Mắc kẹt trên tầng cao, bị cái nóng cả nghìn độ đe dọa và khói xộc tới, họ đã chọn cho mình một cách chết: nhảy xuống. Họ chấm dứt sự đau đớn trong tích tắc để tìm đến sự bình yên và để lại nỗi đau đớn ấy cho những ai chứng kiến họ nhảy, hoặc những ai là người thân của họ.

13 năm sau thảm họa 11/9, những gì còn lại của Norberto và Jonathan đã nằm lại dưới những nấm mồ. Di vật cuối cùng mà người ta trao cho gia đình Norberto là một cái răng của anh, còn gia đình của Jonathan thì nhận được một chiếc máy nhắn tin. Nhưng họ cùng chia sẻ một nỗi đau rõ ràng và cũng chia sẻ sự nửa tin nửa ngờ vào một bức ảnh, có hình của một người đang rơi xuống. Có thể đấy là Norberto hoặc Jonathan. Cũng có thể là một ai đó. Có thể là một trong số 200 người khác đã nhảy xuống cùng ngày. Điều duy nhất chắc chắn là tất cả đều đã chết.

Những ai chứng kiến tận mắt ngày đó sẽ không bao giờ quên trong cả cuộc đời mình, dù có người thân chết ở đó hay không. Vì họ được thấy những cái chết trực tiếp trên tivi. Trong một thế giới điên loạn và chưa bao giờ có một giây phút bình yên…