Ngày 4/9/2024, UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành Quyết định số 5165 chấp thuận cho Tổng Công ty CP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex) nộp tiền trồng rừng thay thế diện tích rừng chuyển sang mục đích khác để thực hiện dự án khai thác đất san lấp tại xã Thượng Lộc, huyện Can Lộc phục vụ thi công Dự án thành phần đoạn Bãi Vọt - Hàm Nghi, thuộc Dự án xây dựng công trình đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía đông, giai đoạn 2021-2025. Với diện tích khai thác là 9,035ha rừng trồng sản xuất, Tổng Công ty Vinaconex phải nộp số tiền 887,9 triệu đồng vào Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh, để phục vụ trồng lại rừng theo quy định.

Nghịch lý nộp tiền nhưng không có rừng thay thế để trồng

Trước đó, vào ngày 12/8, tỉnh Hà Tĩnh chấp thuận cho Ban Quản lý dự án các công trình điện miền Trung nộp tiền trồng rừng thay thế đối với diện tích 7,9792ha rừng tự nhiên và rừng trồng cần chuyển mục đích sử dụng rừng sang thực hiện Dự án Đường dây 500kV Quảng Trạch - Quỳnh Lưu, với số tiền hơn 4,9 tỷ đồng. Chỉ tính riêng từ đầu năm đến nay, thực hiện các dự án đường bộ cao tốc Bắc - Nam, dự án đường điện 500kV mạch 3 Phố Nối - Hưng Yên qua địa bàn và một số dự án trọng điểm khác như Dự án nâng cấp, mở rộng hầm Đèo Ngang; Dự án Cải tạo, nâng cấp đoạn Vinh - Nha Trang, tuyến đường sắt Hà Nội - TP Hồ Chí Minh... UBND tỉnh Hà Tĩnh đã chấp thuận cho các chủ đầu tư được phép nộp tiền trồng rừng thay thế khi chuyển mục đích sử dụng rừng sang thực hiện dự án.

Theo Sở NN&PTNT Hà Tĩnh, liên quan đến việc triển khai thực hiện trồng rừng thay thế trên địa bàn, từ đầu năm 2024 đến nay, qua rà soát diện tích cần phải trồng rừng thay thế là 60,061 ha, tương ứng với số tiền là gần 8 tỷ đồng. Hiện nay, qua rà soát và đăng ký nhu cầu trồng rừng thay thế của các địa phương, đơn vị chủ rừng là tổ chức, bước đầu có 3 đơn vị là Ban Quản lý rừng phòng hộ Hồng Lĩnh, Ban Quản lý rừng phòng hộ Hương Khê và Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ đăng ký với diện tích khoảng 80ha.

Số liệu của Sở NN&PTNT Hà Tĩnh cho biết, trong 10 năm qua (từ năm 2013 đến ngày 15/2/2023) là thời điểm Thông tư số 25/2022/TT-BNNPTNT ngày 30/12/2022 của Bộ NN&PTNT quy định về trồng rừng thay thế khi chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác có hiệu lực thi hành thì tổng diện tích cần phải trồng rừng thay thế là 1.108,948 ha với 93 dự án chuyển đổi mục đích sử dụng rừng.

Các chủ đầu tư dự án đã nộp kinh phí trồng rừng thay thế về Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh với số tiền hơn 42,8 tỷ đồng. Trong đó, đã thực hiện trồng rừng thay thế với diện tích được 622,770 ha, tương ứng kinh phí hơn 21,6 tỷ đồng, hiện nay còn số tiền gần 21,2 tỷ đồng, tương đương diện tích cần phải trồng rừng thay thế 486,178 ha còn tồn dư tại Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh.

Từ ngày 15/2/2023 đến nay, là thời điểm Thông tư số 25/2022/TT-BNNPTNT có hiệu lực thi hành, Hà Tĩnh có 22 dự án chuyển mục đích sử dụng rừng sang mục đích khác. Tổng diện tích phải trồng rừng thay thế là 216,137ha, số tiền trồng rừng thay thế các chủ dự án đã nộp Quỹ Bảo vệ và phát triển rừng tỉnh là hơn 19,2 tỷ đồng. Trong đó, trên địa bàn Hà Tĩnh đã trồng rừng thay thế được 128,656 ha, tương ứng số tiền hơn 8,7 tỷ đồng và trồng tại các tỉnh khác diện tích 27,42ha, tương ứng số tiền hơn 2,4 tỷ đồng.

Vấn đề này, theo bà Trần Thị Thuỷ - Trưởng phòng Quản lý ủy thác Quỹ đầu tư và phát triển Hà Tĩnh (đơn vị nhận ủy thác quản lý Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh), sau khi soát xét trên địa bàn tỉnh không còn đối tượng đất trồng rừng thay thế theo quy định tại Thông tư số 25 nên UBND tỉnh Hà Tĩnh đã đề nghị Bộ NN&PTNT bố trí trồng ở địa phương khác nhằm triển khai kịp thời khai thác mỏ đất phục vụ Dự án đường cao tốc Bắc - Nam đoạn qua Hà Tĩnh.

Vấn đề trồng rừng ở tỉnh nào là do Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam phân bổ, Hà Tĩnh chỉ chuyển nguồn vốn về Trung ương để thực hiện. Đối với diện tích trồng rừng trong tỉnh, các đơn vị đã thực hiện gồm Ban Quản lý rừng phòng hộ sông Ngàn Phố với diện tích 41,506 ha, tương ứng với số tiền hơn 2,7 tỷ đồng; Ban Quản lý rừng phòng hộ Hồng Lĩnh với diện tích 30 ha, tương ứng với số tiền hơn 2,1 tỷ đồng; Ban Quản lý Khu bảo tồn thiên nhiên Kẻ Gỗ với diện tích 27,15 ha, tương ứng với số tiền khoảng 1,8 tỷ đồng và Ban Quản lý rừng phòng hộ Nam Hà Tĩnh với diện tích 30 ha, tương ứng với số tiền hơn 2 tỷ đồng.

Cao tốc Bắc - Nam có nhiều diện tích rừng phải nộp tiền thay thế, nhưng số tiền này nhiều năm tồn dư, không thể giải ngân.

Hàng nghìn tỷ đồng nhiều năm nằm trong “két sắt” các tỉnh

Như vậy, từ hơn 10 năm qua, tại Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh còn tồn dư số tiền thu trồng rừng thay thế hơn 21,1 tỷ đồng, tương đương diện tích cần phải trồng rừng thay thế là 486,178 ha chưa giải ngân được. Nguyên nhân được lý giải là do trước thời điểm Thông tư số 25 của Bộ NN&PTNT có hiệu lực thi hành, việc trồng rừng thay thế được thực hiện trên diện tích đất quy hoạch rừng phòng hộ, rừng đặc dụng, nhưng quỹ đất đất trồng rừng phòng hộ, đặc dụng cơ bản không còn.

Trong khi đó, theo Thông tư số 13/2019/TT-BNNPTNT của Bộ NN&PTNT quy định “Trường hợp Chủ dự án đã nộp tiền trồng rừng thay thế vào Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng cấp tỉnh nhưng UBND cấp tỉnh không bố trí được hoặc không bố trí đủ diện tích đất để trồng rừng thay thế, trong thời hạn 12 tháng kể từ khi Chủ dự án nộp tiền, Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng cấp tỉnh phải chuyển số tiền chưa sử dụng về Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam để tổ chức trồng rừng thay thế tại địa phương khác”.

Thời điểm này, Kiểm toán Nhà nước khu vực II cũng đã vào cuộc và tại Thông báo số 32/TB-KVII ngày 16/10/2023 về kết quả kiểm toán tại Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh, đã kiến nghị Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Hà Tĩnh phải chuyển một phần kinh phí còn tồn dư về Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam.

Tuy nhiên, về trình tự nộp tiền trồng rừng thay thế về Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam chưa có hướng dẫn trình tự, cách thức nộp tiền cụ thể. Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng tỉnh Hà Tĩnh cũng đã có 3 văn bản gửi Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam đề nghị hướng dẫn và cung cấp số tài khoản để chuyển tiền trồng rừng thay thế, nhưng Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng Việt Nam chưa có phản hồi và hướng dẫn việc nộp tiền.

Cũng không riêng gì tại Hà Tĩnh, mà qua tìm hiểu tại nhiều địa phương khác trong cả nước như Nghệ An, Thanh Hóa, Quảng Ninh… cũng rơi vào tình cảnh tương tự, mặc dù đã có văn bản xin nộp tiền về Quỹ Trung ương nhưng Quỹ Trung ương không tiếp nhận do không thế bố trí trồng rừng thay thế ở địa phương khác, vì hầu hết các địa phương trên cả nước không có quỹ đất để trồng rừng thay thế.

Theo thống kê, hiện có hơn 30 tỉnh, thành phố còn tồn kinh phí trồng rừng thay thế trước thời điểm Thông tư số 25/2022/TT-BNNPTNT có hiệu lực, với tổng số tiền còn tồn ở các tỉnh là hơn 1.305 tỷ đồng. Một số tỉnh có kinh phí tồn dư lớn là Quảng Ninh hơn 342 tỷ đồng, Bình Phước hơn 101 tỷ đồng, Lâm Đồng 101 tỷ đồng, Nghệ An 100 tỷ đồng, Đắk Nông 71 tỷ đồng, Lào Cai 68 tỷ đồng, Bình định 65 tỷ đồng, Quảng Bình 57 tỷ đồng…

Về giải pháp xử lý số tiền tồn dư này, được biết hiện nay Bộ NN&PTNT đã ban hành Thông tư số 22/2023/TT-BNNPTNT ngày 15/12/2023 sửa đổi Thông tư số 25, trong đó mở rộng đối tượng đất trồng rừng thay thế là đất quy hoạch cho rừng đặc dụng, rừng phòng hộ, rừng sản xuất của các chủ rừng là tổ chức. Tỉnh Hà Tĩnh đã chỉ đạo Sở NN&PTNT rà soát quỹ đất để giao kế hoạch, bố trí kinh phí này thực hiện trồng rừng thay thế theo quy định, trong đó rà soát xem xét đối tượng đất quy hoạch phòng hộ, đặc dụng của các chủ rừng Nhà nước quản lý, trước đây Nhà nước chưa đầu tư, các hộ gia đình tự bỏ vốn trồng rừng nguyên liệu nay họ khai thác sản phẩm.

Sau khai thác, Nhà nước sử dụng kinh phí trồng rừng thay thế để đầu tư trồng rừng phòng hộ, đặc dụng bằng loài cây bản địa. Đồng thời, kiến nghị Bộ NN&PTNT cho phép sử dụng kinh phí trồng rừng thay thế để thực hiện khoanh nuôi xúc tiến tái sinh tự nhiên có trồng bổ sung để tạo và tăng diện tích rừng.

Tác giả: Thiên Thảo

Nguồn tin: cand.com.vn