D.A được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Văn bản số 1882/TTg-NN ngày 16/11/2006 có tổng vốn đầu tư theo đơn giá năm 2011 là 9.164 tỷ đồng với 3 hợp phần: Đầu mối hồ chứa nước Ngàn Trươi (3.212 tỷ đồng) do Ban Quản lý (BQL) Đầu tư và Xây dựng Thủy lợi 4 (Ban 4) là chủ đầu tư; hệ thống kênh (4.336 tỷ đồng) do BQL D.A của Sở Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Hà Tĩnh làm chủ đầu tư; bồi thường hỗ trợ tái định cư (1.616 tỷ đồng). Tiến độ thực hiện D.A là 5 năm.
D.A có nhiệm vụ cấp nước phục vụ khai thác mỏ sắt Thạch Khê 6m3/s và các khu công nghiệp khác; tưới 32.585 ha đất nông nghiệp của 8 huyện, thị xã; nuôi trồng thủy sản 5.991 ha; kết hợp phát điện công suất lắp máy 15MW; cấp nước dân sinh và các ngành công nghiệp khác; giảm lũ cho vùng hạ du.
Do khó khăn về nguồn vốn nên D.A được điều chỉnh giai đoạn 1 với tổng vốn 6.281 tỷ đồng. Đầu mối hồ chứa nước Ngàn Trươi 3.050 tỷ đồng; hệ thống kênh 1.380 tỷ đồng; bồi thường hỗ trợ tái định cư 1.851 tỷ đồng.
D.A được khởi công ngày 14/6/2009, theo lộ trình đề ra, D.A sẽ được hoàn thành vào tháng 6/2014. Tuy nhiên, do điều chỉnh D.A, chuyển đổi chủ đầu tư nên tiến độ thực hiện D.A cũng được điều chỉnh.
Đến thời điểm hiện nay, các hạng mục của D.A đang trong giai đoạn thi công và hoàn thiện, thế nhưng có một số hạng mục của D.A đã bắt đầu hư hỏng, xuống cấp. Một số gói thầu xảy ra tình trạng sạt lở hết sức nghiêm trọng, bắt buộc phải dừng thi công để điều chỉnh, gây ra tình trạng chậm tiến độ, lãng phí tiền của và gây bức xúc cho nhân dân trong khu vực.
Trước hết phải kể đến công trình đập dâng Vũ Quang, thuộc hợp phần hệ thống kênh. Được thiết kế gồm bờ tràn và cống xả đáy để làm sạch lòng hồ, công trình có tác dụng ngăn dòng chảy, dẫn nước vào hệ thống kênh nổi, đưa về xuôi phục vụ sản xuất, sinh hoạt. Gói thầu này do Cty TNHH Tập đoàn Sơn Hải (có trụ sở tại Quảng Bình) trực tiếp thi công.
Mặc dù mới hoàn thành chưa được bao lâu, nhưng nhiều hạng mục đã bị hư hỏng nghiêm trọng. Theo quan sát của PV, sau lần xả lũ vào cuối năm 2016, mái kè phía hạ du đập tràn đã bị sạt lở nghiêm trọng. Chiều dài mái kè bị sạt lở khoảng 100m, rộng khoảng 25m, sâu hàng chục mét. Toàn bộ cấu kiện bê tông lục lăng dày 25cm, khung dầm chịu lực rộng 45cm, dày 25cm, đá dăm lót dày 15cm, đất đắp nền k95 và hệ thống vải địa kỹ thuật đều bị xói lở, cuốn trôi. Hiện nhà thầu đang khắc phục sự cố này.
Nguyên nhân dẫn đến mái kè sạt lở là do cống xả đáy, xả cặn lòng hồ có hướng xả đổ thẳng vào bờ kè, phía chân khay, rọ đá của mái kè, chịu áp lực xả rất lớn nên công trình vừa thi công xong đã bị hư hỏng nghiêm trọng.
Cùng nằm trong hệ thống Thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang, về phía hạ lưu của D.A, gói thầu số 3 cũng bị vỡ đê quai, cuốn trôi chiếc cầu dân sinh, nhấn chìm hàng chục ha lúa và hoa màu của người dân ở xã Đức Bồng, huyện Vũ Quang. Người dân thôn 7 cho biết, do bờ đê quai của gói thầu số 3 mới đắp, nền đất khu vực xung quanh còn yếu nên khi đê vỡ đã kéo theo hàng ngàn mét khối bùn đất, vùi lấp hoa màu của dân.
Về tiến độ thực hiện D.A, theo ông Đặng Ngọc Sơn, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh, đến nay, hợp phần bồi thường, hỗ trợ tái định cư đã hoàn thành; hợp phần công trình đầu mối và hệ thống kênh giai đoạn 1 đã hoàn thành trên 80% khối lượng, sẽ cơ bản hoàn thành toàn bộ các nội dung vào cuối năm 2017 theo đúng tiến độ quy định.
Ông Sơn khẳng định, hợp phần bồi thường hỗ trợ tái định cư đã xong. Tuy nhiên, trao đổi với PV, ông Lê Thanh Yên, Trưởng BQL D.A hợp phần bồi thường, hỗ trợ tái định cư Cty Thủy lợi Ngàn Trươi – Cẩm Trang cho biết, việc giải phóng mặt bằng cho D.A vẫn còn 373 hộ dân tại các khối 1, 2, 3 và 4 thị trấn Vũ Quang đang thống kê, áp giá bồi thường.
Về chất lượng công trình, theo ông Sơn, hợp phần hệ thống kênh thuộc D.A do BQL D.A Ngàn Trươi – Cẩm Trang làm chủ đầu tư (nơi xảy ra sự cố sạt lở nghiêm trọng), tất cả các nội dung công việc được triển khai đúng trình tự; quá trình thực hiện chủ đầu tư đã giám sát, kiểm tra, kiểm soát chặt chẽ từ công tác hiện trường đến công tác hồ sơ, tuân thủ quy chuẩn, tiêu chuẩn, các quy định hiện hành của Nhà nước về quản lý chất lượng, quản lý đầu tư xây dựng công trình. “Về cơ bản, chất lượng công trình đảm bảo, không có hư hỏng, xuống cấp. Việc xảy ra sự cố sạt lở mái kè, vỡ bờ đê quai là do mưa lũ, trong lúc tổng thể D.A chưa hoàn thành đồng bộ”, ông Sơn lý giải.
Nguyên nhân của những sự cố nêu trên đến từ đâu? Lỗi do thiết kế hay tư vấn giám sát? Liệu rằng, rất nhiều tỷ đồng tiền đầu tư của Nhà nước có bị trôi theo dòng nước? Tổ chức, cá nhân nào sẽ phải chịu trách nhiệm về những sai phạm này?
Báo Thanh tra sẽ tiếp tục cập nhật tiến độ thực hiện D.A và khắc phục sự cố tại một số gói thầu của D.A.
Trần Quý
