Chúng tôi xin giới thiệu bài bình luận của nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao Trần Văn Độ về vụ án kỳ lạ này.

Hành vi của các bị cáo vào rừng cưa gỗ là sai nhưng sai tới đâu thì xử lý tới đó. Lẽ ra tòa phải tuyên các bị cáo không phạm tội, đình chỉ vụ án thì mới tạo ra được sự đồng tình trong dư luận.

Không thỏa mãn dấu hiệu của tội trộm cắp

Theo tôi, không thể tuyên năm bị cáo phạm tội trộm cắp tài sản. Bởi đối tượng của các tội xâm phạm sở hữu nói chung, tội trộm cắp nói riêng phải là tài sản thỏa mãn các điều kiện: Có giá trị; giá trị tài sản đó phải do đầu tư sức lao động của con người tạo ra; tài sản đó đang thuộc sở hữu của người khác.

Trong vụ án này, rừng đặc dụng Đắk Uy là rừng mọc tự nhiên, không thuộc trường hợp rừng trồng, rừng khoanh nuôi tái sinh. Các bị cáo cưa cây gỗ trắc đã chết khô trong rừng đặc dụng là tài nguyên, không phải là tài sản do con người bỏ sức lao động tạo ra thì phải áp dụng các điều luật tương ứng trong BLHS liên quan tới rừng.

Trước đây, để áp dụng đúng và thống nhất một số điều của BLHS về các tội phạm trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và quản lý lâm sản, Bộ NN&PTNT, Bộ Tư pháp, Bộ Công an, VKSND Tối cao và TAND Tối cao đã ban hành Thông tư liên tịch số 19/2007.

Theo hướng dẫn tại Mục IV.1.1.2.b Thông tư liên tịch số 19/2007 thì chỉ có thể xử các bị cáo tại Chương XIV Các tội xâm phạm sở hữu (trong đó có tội trộm cắp tài sản) khi cây gỗ trắc mà các bị cáo cưa thuộc rừng trồng hoặc rừng khoanh nuôi tái sinh. Tuy nhiên, rừng Đắk Uy lại là rừng đặc dụng nên không thể truy cứu trách nhiệm hình sự các bị cáo về tội trộm cắp tài sản (Điều 138 BLHS) được.

Ngoài ra, TAND huyện Đắk Hà xác định Ban quản lý (BQL) rừng đặc dụng Đắk Uy là nguyên đơn dân sự cũng chưa ổn. Bởi lẽ tại phiên tòa, chính đại diện BQL rừng đã khẳng định cho dù cây gỗ có chết khô thì theo quy định của Nhà nước cũng không ai được phép xâm phạm tới mà để cây tự mục rữa, tiếp tục nuôi những cây sống ký sinh khác. Rõ ràng BQL rừng đặc dụng Đắk Uy không có quyền sở hữu đối với lâm sản trong rừng đặc dụng. Việc tòa xác định các bị cáo trong vụ án này đã xâm phạm quyền sở hữu (quyền chiếm hữu, quyền sử dụng và quyền định đoạt tài sản) của BQL rừng đặc dụng Đắk Uy là không đúng.

Như vậy, hành vi của bị cáo Phan Tiến Dũng và bốn bị cáo còn lại đã không thỏa mãn dấu hiệu cơ bản của tội trộm cắp tài sản.

... PGS-TS Trần Văn Độ cho rằng chỉ có thể xử phạt hành chính đối với các bị cáo. Ảnh: CTV

Chỉ có thể xử phạt hành chính!

Vấn đề còn lại đặt ra là nếu các bị cáo không phạm tội trộm cắp tài sản (Điều 138 BLHS) thì có phạm tội vi phạm các quy định về khai thác và bảo vệ rừng (Điều 175 BLHS) hay không?

Hành vi khai thác trái phép cây rừng chỉ bị truy cứu trách nhiệm hình sự tại Điều 175 BLHS nếu gây hậu quả nghiêm trọng hoặc đã bị xử phạt hành chính về hành vi này hoặc đã bị kết án về tội này, chưa được xóa án tích mà còn vi phạm.

Cũng tại Mục IV.1.1.4 Thông tư liên tịch số 19/2007 quy định gây hậu quả nghiêm trọng là “gây thiệt hại về lâm sản từ trên mức tối đa bị xử phạt vi phạm hành chính…”. Trong khi đó, mức tối đa khi xử phạt hành chính đối với hành vi khai thác trái phép gỗ trắc (thuộc nhóm IIA) tại rừng đặc dụng tới 5 m3 (khoản 3 Điều 12 Nghị định 157/2013/NĐ-CP).

Năm bị cáo khai thác trái phép gỗ trắc dưới 5 m3 nên không được coi là gây hậu quả nghiêm trọng theo hướng dẫn trên. Nhóm các bị cáo Phan Tiến Dũng cũng chưa từng bị xử phạt hành chính, chưa từng bị kết án nên cũng không thể truy tố, kết tội theo Điều 175 BLHS. Các bị cáo có ý định lấy khúc gỗ trắc chỉ 0,123 m3 (dưới 5 m3) trị giá hơn 19 triệu đồng nên chỉ có thể bị xử phạt hành chính về hành vi khai thác trái phép cây rừng theo quy định tại khoản 3 Điều 12 Nghị định 157/2013/NĐ-CP là phù hợp nhất.

Từ những phân tích trên, tôi khẳng định hành vi của các bị cáo không cấu thành bất cứ tội danh nào của BLHS. Tôi cho rằng bản án của cấp sơ thẩm TAND huyện Đắk Hà phạt năm bị cáo 11-14 tháng tù về tội trộm cắp tài sản là chưa áp dụng đúng quy định của pháp luật hiện hành. Lẽ ra tòa phải tuyên các bị cáo không phạm tội thì mới tạo ra được sự đồng tình trong dư luận. Hy vọng cấp phúc thẩm là TAND tỉnh Kon Tum sẽ xem xét, đánh giá vụ án một cách khách quan và toàn diện hơn.

Tác giả: PGS-TS TRẦN VĂN ĐỘ

Nguồn tin: Báo Pháp luật TP HCM