Trường Lưu: Ngôi làng nghèo nhưng giàu tiến sĩ
Chỉ có 190 hộ dân, thế nhưng ngôi làng nhỏ bé Trường Lưu ở xã Trường Lộc (huyện Can Lộc, Hà Tĩnh) có đến gần 70 người con ưu tú là nhà giáo nhân dân, giáo sư tiến sĩ, nghệ sĩ, cấp tướng và có hơn 200 thạc sĩ, cử nhân, giáo viên.
Trong kho tàng dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh, hát ví phường vải được xem là thể hát độc đáo và tinh tế hơn cả. Ví phường vải có ở nhiều nơi như Hưng Nguyên, Nam Đàn (Nghệ An), Kỳ Anh, Đức Thọ (Hà Tĩnh)… Vậy nhưng, cái đặc sắc thì phải kể đến ví phường vải Trường Lưu (xã Trường Lộc, Can Lộc) – cái nôi của hát ví phường vải Xứ Nghệ. Cùng với sự vinh danh của UNESCO, dân ca Ví, Giặm nói chung và ví phường vải Trường Lưu nói riêng đang sống dậy vô cùng mạnh mẽ.
Vừa qua, Chi hội Di sản văn hóa Hà Tĩnh (Hội Di sản văn hóa Việt Nam) đã tổ chức khảo sát, nghiên cứu làng cổ Trường Lưu, thuộc xã Trường Lộc, huyện Can Lộc (Hà Tĩnh).
Chiều 12-4, ông Đỗ Khoa Văn, Giám đốc Sở Khoa học và Công nghệ Hà Tĩnh cho biết, Hội đồng khoa học và công nghệ chuyên ngành cấp tỉnh đã nhất trí tuyển chọn đề tài, giao nhiệm vụ “Nghiên cứu, bảo tồn mộc bản Trường Lưu tỉnh Hà Tĩnh” cho Bảo tàng tỉnh Hà Tĩnh là cơ quan chủ trì, GS-TSKH Nguyễn Huy Mỹ làm chủ nhiệm đề tài. Thời gian nghiên cứu từ năm 2014 – 2015.
Xưa kia, Trường Lưu vốn có phường vải rất nổi tiếng với nhiều cô gái đẹp người, hát hay và nhiều ông thầy mách lời tài ba là các nhà thơ mang họ Nguyễn Huy như Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Quýnh, Nguyễn Huy Tự, Nguyễn Huy Hổ. Tài tử giai nhân khắp nơi nghe tiếng đều muốn đến để đọ tài và thưởng sắc con gái Trường Lưu.
Can Lộc từ xưa đã là vùng đất “địa linh nhân kiệt”. Nơi đây còn là cái nôi của những điệu ví phường vải say đắm lòng người. Ấy là điệu ví Trường Lưu da diết, ân tình mà thâm thúy. Một lần đến Trường Lưu thưởng thức câu ví trầm bổng, luyến láy cũng đủ để thốt lên rằng: Trót say câu ví đò đưa/ Cũng đành cà mặn, nhút chua một đời…
Hoa tiên truyện, Nguyễn Huy Hổ (tác giả Mai Đình mộng ký), Nguyễn Huy Quê hương các nhà thõ Nguyễn Huy Oánh, Nguyễn Huy Tự (tác giả Hào, Nguyễn Huy Vinh… những tác giả lớn của Văn phái Hồng Sơn. Làng bát cảnh với thư viện, xưởng in sách và chế độ học điền có cách nay năm thế kỷ.
