Khi được hỏi về chất lượng các cuộc thăm dò năm nay, nhà dự báo bầu cử nhiều kinh nghiệm Nate Silver, sáng lập trang thăm dò FiveThirtyEight.com, chỉ trả lời ngắn gọn: “Tệ hại”.

Cú sốc dự báo

20 đơn vị thăm dò lớn, bao gồm các đài truyền hình và các tờ báo uy tín, đã thực hiện hơn 80 cuộc thăm dò toàn quốc từ giữa tháng 9. Trong số này, trừ tờ Los Angeles Timeskết hợp với USC Tracking cho kết quả dự báo ông Trump thắng, tất cả đều nói cơ hội thuộc về bà Clinton.

Khi kết quả chung cuộc được xác định vào khuya 8/11, có lẽ ai nấy đều ngã ngửa. Thậm chí, họ có thể đã ngã ngửa từ trước đó khi ông Trump lần lượt thắng các bang chiến trường khốc liệt nhất.

Các dự báo và thực tế về cơ hội chiến thắng của hai ứng cử viên, màu xanh đại diện cho bà Clinton, màu đỏ đại diện ông Trump. Đồ họa: New York Times

Sáng ngày bầu cử 8/11, trang thăm dò RearClearPolitics vẫn cho kết quả tỷ lệ ủng hộ bà Clinton hơn ông Trump trung bình 3,3% trên toàn quốc. Chỉ vài giờ sau, thế trận đã thay đổi một cách kinh ngạc, khiến cả cộng đồng thăm dò chỉ còn biết há hốc mồm.

Trang FiveThirtyEight.com đã dự báo bà Clinton sẽ thắng ở các bang dao động như Florida, North Carolina, Pennsylvania và Wisconsin. Cuối cùng, ông Trump đã thắng ở cả 4 bang, và thắng cuộc bầu cử.

Trong khi đó, tờ New York Times dự báo nữ ứng viên đảng Dân chủ có 85% cơ hội đắc cử, thậm chí cho rằng khả năng thắng của bà tại bang Wisconsin lên đến 93%.

Số đông im lặng

Như đa số nhà dự báo, giáo sư chính trị học Larry Sabato của Đại học Virginia cho rằng chiến thắng sẽ thuộc về bà Clinton.

“Rõ ràng có điều gì đó đã xảy ra ở đây”, giáo sư Sabato đề cập đến những dự báo sai, cho biết hàng trăm cuộc thăm dò đã được tiến hành trong năm nay.

Theo vị giáo sư, các cuộc thăm dò gần như bỏ qua số người không công khai bày tỏ ủng hộ ông Trump hay còn gọi là “số đông im lặng” vì nhiều lý do. Đó là nguyên nhân dẫn đến việc dự báo sai lầm.

Các dự báo không tính đến khả năng xuất hiện làn sóng cử tri da trắng đi bỏ phiếu cho ông Trump. Ảnh: Thanh Tuấn.

“Số cử tri da trắng đi bỏ phiếu ở các vùng nông thôn đông vượt trội”, chuyên gia Sabato nói. Họ chiếm đa số trong lực lượng ủng hộ vị tỷ phú. Trong khi đó, cử tri người Mỹ gốc Phi và cử tri thế hệ thiên niên kỷ, những người ủng hộ bà Clinton, lại không đi bỏ phiếu nhiều như dự kiến.

Nếu sự sụt giảm số lượng cử tri da màu và cử tri trẻ tuổi so với mùa bầu cử 2012 đã được dự báo thì các nhà thăm dò “lại không hề tính đến khả năng xuất hiện làn sóng cử tri da trắng ở các vùng nông thôn”.

Theo một nhà phân tích bầu cử đề nghị giấu tên, hệ thống thăm dò nội bộ của phe bà Clinton cũng tính toán sai lầm về các cử tri da trắng thuộc tầng lớp lao động dù không hề xem nhẹ việc bà Clinton bị nhiều người chống đối.

“Họ hoàn toàn sai lầm, và họ đã phải trả giá”, nhà phân tích nói với AFP.

Bà Clinton phát biểu chấp nhận thua cuộc trước ông Trump vào tối 9/11. Ảnh: Reuters.

Sabato nói ông cảm thấy lúng túng sau đêm 8/11 khi “thực chất hàng trăm cuộc thăm dò đã dự báo sai”. Tuy nhiên, ông cũng khẳng định các cuộc thăm dò là điều cần thiết phải duy trì.

“Phân tích dựa trên việc ‘nghe nói’ không phải cách làm chuyên nghiệp. Bạn không chỉ dựa vào trực giác, bạn phải dựa vào số liệu”.

“Sẽ có một hoặc nhiều nhóm nghiên cứu nghĩ ra được cách làm hiệu quả”, ông nói.