Người Việt có truyền thống “ăn quả nhớ kẻ trồng cây”, không chỉ ghi ơn các vị anh hùng dân tộc đã khai hoang mở cõi, đánh giặc ngoại xâm bảo vệ đất nước, họ còn tôn kính những con ngựa đã phò tá tiền nhân làm nên công trạng. Cũng như các vị chủ nhân, ngựa được thần thánh hóa, được nhân dân cung kính tôn xưng là “ông ngựa” “ngựa thần”, “thần mã”…
...
Tại TPHCM rất nhiều tượng ngựa thần tại các cơ sở thờ tự: đền thờ đền thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo (quận 1), Lăng Ông (quận Bình Thạnh), đình Thông Tây Hội (quận Gò Vấp), đình Hưng Phú (quận 8)…
Ngày đầu năm, đền thờ Đức Thánh Trần Hưng Đạo (đường Võ Thị Sáu, Q.1) đón rất nhiều khách thập phương đến lễ bái. Nơi đây có phòng trưng bày lịch sử nhà Trần, ghi nhớ công lao và dấu ấn lịch sử của cuộc kháng chiến ba lần đánh bại quân xâm lược Nguyên Mông.
Hai bên hương án là hai “ông” xích thố (ngựa đỏ) và bạch mã (ngựa trắng) đứng uy nghi. Sau khi lễ bái Đức Thánh Trần và các vị danh tướng, mọi người thường xoa tay vào mình ngựa rồi vuốt lên người để cầu mong mạnh khỏe, may mắn.
Tả quân Lê Văn Duyệt đã có công lớn giúp Nam bộ Việt Nam ổn định và phát triển. Sau khi ông mất, dân gian xem ông như một vị thần, việc thờ cúng và tế lễ ông tại Lăng Ông (ngay cạnh chợ Bà Chiểu – quận Bình Thạnh) mang nghi thức thờ thần và tế thần. Tại đây hiện có 3 ông ngựa thần (trước kia là 4 ông, mỗi bên tả hữu 2 ông).
Khách viếng lăng vào các ngày lễ tết sau khi chiêm bái đức Tả quân Lê Văn Duyệt thường đến bên ngựa thần khấn nguyện, sau đó họ chạm tay vào lục lạc, rung những quả chuông nhỏ để được ông chứng giám. Những người muốn làm ăn phát tài thì thò tay vào chiếc túi bên hông, gọi là “xin lộc ngựa thần”.
Nhiều người tin tưởng rằng việc chui dưới bụng ngựa thần sẽ giúp trẻ con học giỏi, người lớn minh mẫn. Các cụ già còn cọ lưng vào vó ngựa, cầu xin bệnh đau lưng mau khỏi.
Đình Thông Tây Hội tại quận Gò Vấp ngày xưa là một ngôi đình làng, thờ hai vị hoàng tử Đông Chinh Vương và Dực Thánh Vương là con vua Lý Thái Tổ đã có công khai khẩn mở mang bờ cõi nơi phương Nam. Người dân miền Trung khi tiến vào Nam bộ đã đưa theo trên thuyền bài vị của hai vị thành hoàng này.
Đình được xây dựng vào khoảng năm 1679, ngày nay được xem như là ngôi đình cổ nhất của TPHCM và Nam bộ và hiện đang xuống cấp khá nhiều. Đến viếng đình thường là người dân nguyên quán tại quận Gò Vấp chứ ít có khách thập phương.
Trong đình có 3 ông ngựa thần. Cụ Nguyễn Văn Tý, trưởng ban trị sự cho biết: “Hai ông ngựa thần ở trong có nhiệm vụ trông coi đình, còn ông ở trước cửa là để các ngài cưỡi đi ra ngoài”.
Không chỉ ở đình và đền, tại các ngôi chùa, ngựa thần cũng được Phật tử tôn kính vì có công phò tá Đức Phật Thích Ca, bảo vệ đạo pháp.
Việt Nam Quốc Tự (quận 10) có tượng ngựa thần bên cạnh thái tử Tất Đạt Đa đang xuống tóc. Phật tử thường cầu xin ngựa thần trợ giúp cho công việc tiến triển, học hành tấn tới.
Hồng Nhung
