Bài viết này, chúng tôi không đi sâu vào vấn đề đang gây tranh cãi: Có hay không khả năng ngoại cảm, mà lật tẩy những thủ thuật lừa đảo bằng việc làm giả di vật và xương liệt sĩ, với mong muốn các gia đình liệt sĩ (GĐLS) cảnh giác, không bị mắc lừa với những người nhân danh NNC.

Tìm hài cốt không còn trong vô vọngHơn chục năm trước, thông tin về LS mà gia đình có được chỉ là giấy báo tử, vẻn vẹn: Ngày hy sinh, đơn vị được ghi bằng ký hiệu; nơi hy sinh có chung dòng chữ: Chiến trường phía nam; nơi an táng chỉ là: Nghĩa trang đơn vị. Có giấy báo tử ghi rõ đơn vị, nơi an táng LS – nhưng rất hiếm hoi. 38 năm qua, nhiều GĐLS vẫn đau đáu một nỗi đau khi chưa biết phần mộ của LS đang được an táng ở đâu, đã được quy tập chưa? Hàng nghìn phần mộ LS đã được quy tập, nhưng trên bia mộ vẫn là dòng chữ: Liệt sĩ chưa biết tên. Tìm hài cốt LS là nguyện vọng thiết tha của các gia đình, nhưng với thông tin ít ỏi trên giấy báo tử nên các thân nhân bắt đầu cuộc hành trình đi tìm rất mong manh. Bậc sinh thành các LS mỏi mòn chờ đợi, trong tuổi xế chiều. Khi đã rơi vào sự vô vọng, các GĐLS đành phải tìm đến cậy nhờ, “bấu víu” niềm tin vào các NNC – dân gian vẫn thường gọi là thầy bói – là lẽ đương nhiên.Vào thời điểm đó, chưa có sự trợ giúp của các cơ quan chức năng, việc giám định gene để xác định hài cốt LS chưa có. Mấy năm gần đây,Viện Công nghệ sinh học được Nhà nước giao chủ trì đề tài giám định gene hài cốt LS – nhưng do nguồn kinh phí có hạn nên số hài cốt được giám định cũng chỉ tính đến con số tròn trăm, với số tiền để giám định lên tới chục triệu đồng là quá khả năng của nhiều GĐLS. Vậy nên, nhiều gia đình đã nhờ NNC tìm hài cốt. Do không có điều kiện giám định, không ít gia đình đã cất bốc hài cốt LS qua NNC, nhưng vẫn chưa thật an lòng, vì có phần mộ LS có tới… 4, 5 gia đình tìm đến do NNC chỉ dẫn. Thôi thì, như tự an ủi của một GĐLS rằng, “không phải thân nhân nhưng cũng là đồng đội của con em mình”. Nhưng, như vậy sẽ có nhiều gia đình không thể tìm được hài cốt LS vì đã bị cất bốc đi mà không để lại địa chỉ.Tại Nghĩa trang LS huyện Đức Huệ (Long An) có 7 phần mộ LS của trung đoàn 271, Sư đoàn 5. Phần mộ các anh nằm đây (có hồ sơ trước khi quy tập vào nghĩa trang LS) nhưng tên các anh vẫn chỉ là dòng chữ: “Tên các anh sống mãi với mảnh đất trung dũng kiên cường”. Năm 2008, Báo Lao Động nhận được lời cầu khẩn của người cha già – thân sinh LS Nguyễn Đăng Khoa (quê Hà Tĩnh) là chiến sĩ trung đoàn 271. Căn cứ vào sơ đồ, hồ sơ lưu trữ của trung đoàn 271, Báo Lao Động đã làm việc với Viện Công nghệ sinh học để tiến hành giám định gene, trả lại tên cho 7 liệt sĩ. Nguồn kinh phí giám định do báo kêu gọi bạn đọc đóng góp và Viện Công nghệ sinh học đã hỗ trợ thêm một phần kinh phí. Kết quả, 7 LS đã có tên tuổi, quê quán trên bia mộ. Trong khi đó, phần mộ của LS Nguyễn Văn Chung nằm đây, nhưng gia đình lại đang hương khói ở một nghĩa trang khác do… nhà NNC chỉ dẫn. Và giờ đây, khi Hội Hỗ trợ gia đình liệt sĩ Việt Nam được thành lập, việc xác định đơn vị, nơi hy sinh của LS và tiến hành giám định gene hài cốt chưa rõ danh tính đã được hội là cầu nối trợ giúp các GĐLS tìm được hài cốt của người thân. Tuy nhiên, do sự khốc liệt của cuộc chiến tranh, cũng có nhiều hài cốt LS đã không còn, hòa vào lòng đất và “cỏ cây” đã thành “nhang khói quê nhà” nơi các LS đã nằm xuống và vĩnh viễn không bao giờ tìm thấy hài cốt.Thủ thuật lừa đảoKhông phải chỉ đến khi chương trình trở về từ ký ức, do Đài Truyền hình Việt Nam thực hiện mới “lật bung” sự thật về trò lừa đảo của những người nhân danh NNC với các GĐLS. Trên trang web “Nhắn tìm đồng đội” do Trung tâm Tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý cho GĐLS (Marin) có hẳn chuyên mục về “thực hư chuyện ngoại cảm”, thân nhân LS đã “trải lòng” khi quá tin vào NNC để đi tìm mộ LS. Báo chí cũng đã lên tiếng, nhưng xem chừng niềm tin vào những người nhân danh NNC của số đông, và những người không có điều kiện tiếp cận thông tin đã tạo “đất sống” và cơ hội cho hành vi lừa đảo của các NNC.

Phát hiện còng số 8, dùi cui điện, dao trong ôtô của bị can. Ảnh: An HưngXin được trở lại việc tìm kiếm hài cốt LS – nhà thơ Dương Thị Xuân Quý. Chị hy sinh vào đúng ngày Quốc tế Phụ nữ năm 1969, trong trận địch càn tại thôn 2 (Thi Thại) nay là huyện Duy Xuyên (Quảng Nam). Chị đã hy sinh ngay dưới chân 2 chiến sĩ du kích của địa phương hiện còn sống. Nhà thơ Bùi Minh Quốc trở lại mảnh đất vợ hy sinh để tìm kiếm hài cốt. Người dân Thi Thại vẫn nhớ như in cô cán bộ miền Bắc hy sinh chỗ nào, đã cày xới từng tấc đất mà vẫn không tìm ra. Hai NNC vào cuộc, cũng “lên đồng” như bị nữ nhà thơ nhập hồn nhưng vẫn không tìm thấy… Cuối cùng, di vật duy nhất được chị Nguyễn Thị Một – Chủ tịch Hội LHPN tỉnh Quảng Nam ngày ấy – xác nhận là của chị Xuân Quý đã dùng trước khi hy sinh, đó là mảnh dù hoa. Tấm bia tưởng niệm nữ nhà thơ đã được dựng lên – “Thôi em nằm lại nhé/ Với đất lành Duy Xuyên”. Bỗng NNC Đặng Xuân Ba (quê Nam Định) xuất hiện, và mới chỉ đào bới sâu khoảng 1,5m đã tìm được chiếc cặp có khắc chữ “X.Quý – E1 tặng chị”, hai chiếc khuy áo hiệu Levis và hai mẩu xương, được NNC nói là của nhà thơ Xuân Quý. Báo chí đưa tin, NNC tên Ba sau đó nổi như cồn, không biết bao GĐLS tìm đến. Như các cụ đã nói “đi đêm lắm có ngày gặp ma”, hành vi lừa đảo, giả di vật và xương động vật thành xương LS của NNC Ba đã bị 3 GĐLS nhờ đi tìm mộ ở huyện Hướng Hóa (Quảng Trị) bắt quả tang. Lợi dụng các GĐLS không để ý, nhóm cộng sự của NNC này đã thả xuống hố đã đào ít xương và các lọ penicilin trong đó có tờ giấy ghi tên, quê quán các LS. Việc tìm kiếm nhanh chóng hai phần mộ LS khiến gia đình thứ ba nghi ngờ và quan sát nên đã bắt quả tang hành vi lừa đảo. Ban Chỉ huy quân sự huyện Hướng Hóa khi khám người NNC Ba đã phát hiện một túi to trong đó có 14 túi nylon chứa nhiều mảnh xương và 6 lọ penicinin trong đó có tên các LS mà 13 mảnh giấy ghi tên các liệt sĩ mà chưa kịp cho vào lọ. Và đến khi báo chí thông tin về vụ lừa đảo của NNC Ba, nhà thơ Bùi Minh Quốc – chồng LS Xuân Quý – đau mà không thể nói ra được.

“Cậu Thuỷ” trong một lần tìm mộ ở Quảng Trị. Ảnh: Hưng ThơSau khi Báo Lao Động và Trung tâm Marin – được sự trợ giúp từ các cựu chiến binh, thân nhân LS đã thu thập được trong quá trình đi tìm hài cốt người thân và các đơn vị quân đội – công bố giải mã các phiên hiệu đơn vị ghi trong giấy báo tử liệt sĩ, đã trở thành “cơ sở vững chắc” để các NNC phán nơi có hài cốt LS. Nếu không tìm thấy thì các gia đình lại được “thầy” phán là hài cốt LS đã tan trong đất. Thời kỳ công nghệ thông tin, việc các NNC đọc vanh vách những người đang có mặt ở nghĩa trang LS, mặc áo gì, đang làm gì… là chuyện hết sức dễ dàng qua chỉ dẫn của chiếc điện thoại của người “giấu mặt” báo tin cho NNC đang ở nơi xa tít, khiến thân nhân LS tin sái cổ. Trong khi thực hiện chương trình “Chung tay chăm sóc, nâng cấp mộ LS” và “Kết nối thông tin, báo tin và tìm mộ LS” do Báo Lao Động thực hiện, chúng tôi đã chứng kiến nhiều vụ mà các quản trang đã bắt được khi đang đi ghi đặc thù của các phần mộ LS để cho các NNC “phán” với các GĐLS.Cựu chiến binh Đoàn 31 – Mặt trận B5 – người con của Quảng Trị, chiến đấu mấy chục năm trên mảnh đất này, nắm rất rõ các đơn vị chiến đấu ở đây. Ông đã từng chết lặng khi các gia đình đến tìm phần mộ LS mà đơn vị của LS lại chiến đấu có khi ở tận Tây Ninh, Đồng Nai, Bình Thuận hoặc Tây Nguyên đã được NNC chỉ đến Quảng Trị. Di vật như bi đông, lá thư, chiếc lược, bút có khắc tên LS, dép caosu, lọ penicinin đựng tên… thường được các NNC đến chôn từ trước hay lợi dụng lúc GĐLS sơ hở rồi thả xuống. Bi đông ngày xưa màu thường xanh đen, nhưng nhiều bi đông mà NNC tìm được thì màu xanh lá cây được sản xuất sau giải phóng, hoặc dép caosu mà các chiến sĩ dùng do Trung Quốc sản xuất, nay di vật là những chiếc dép do Việt Nam sản xuất gần đây, nhưng không mấy GĐLS để ý đến chi tiết này. Có gia đình thấy được lá thư để trong lọ, khi về nhà xem lại các lá thư trước thì thấy chữ hoàn toàn khác. Có trường hợp NNC ghi quê quán LS, nhưng tiếc rằng tên huyện được “tách” với tên mới – cách năm LS hy sinh gần cả chục năm.Thông tin từ NNC chỉ là cơ sở để các GĐLS tham khảo, cần thiết nhất là vẫn phải giám định gene – hiện nay đầu mối là Hội Hỗ trợ các GĐLS Việt Nam. CCB Nguyễn Xuân Quy bức xúc: Các NNC đang bới tung các phần mộ LS chưa biết tên, khiến nhiều GĐLS không còn cơ hội để tìm lại hài cốt người thân.

Lao Động