Tháng 11, cơn mưa trút xuống báo hiệu mùa ong mật làm tổ kết thúc, tuy nhiên dân tộc Giẻ Triêng, ở thôn 6, xã Phước Lộc (huyện Phước Sơn, Quảng Nam) cất giữ nhiều mật trong nhà. Số mật này, họ lấy cách đây mấy tháng và đựng trong can.

Anh Hồ Văn Thước (35 tuổi) sở hữu hơn 30 lít mật cho hay, giữ lại để đến gần Tết bán - thời điểm này nhiều người mua làm quà biếu nên giá cao hơn ngày thường. Loại mật ong này nguyên chất nên để lâu ngày không bị hư hỏng.

Anh Hồ Văn Thước cất trữ hơn 30 lít mật ong, chờ Tết đến bán. Ảnh: Đắc Thành.

Anh Thước có chức phó thôn 6 nhưng cũng giống như người dân trong làng đến mùa ong làm tổ thì đi hành nghề. Anh kể, ngôi làng nằm dưới dãy núi Ngọc Linh, độ cao trên 1.000 m so với mực nước biển. Xung quanh là rừng nguyên sinh bao phủ, bạt ngàn cây cổ thụ sinh sống.

Người Giẻ Triêng truyền tay nhau bắt ong mật từ nhiều đời nay, nhưng cách bắt ong ở đây khác hoàn toàn với vùng khác. "Các nơi họ thường mất nhiều ngày trời tìm kiếm trong rừng sâu để bắt những tổ ong treo lơ lửng trên cây cao. Còn người Giẻ Triêng dụ ong về gần nhà để lấy mật", anh tiết lộ.

Anh Thước cũng không nhớ cái nghề dụ ong về lấy mật có từ bao giờ, chỉ biết cha ông truyền lại rằng, cuối mùa xuân ong bắt đầu làm tổ. Chúng có đặc tính chọn những cây thân bị mục rỗng, tạo thành bộng rồi chui vào xây tổ. Biết được đặc điểm này, người dân đục cây tạo thành bộng làm nhà cho ong.

Trên mỗi thân cây cổ thụ, thợ ong dùng dụng cụ đục một lỗ vào thân cây sâu từ 25 đến 30 cm, cách mặt đất nửa mét. Sau đó, lấy những hòn đá bịt lại và để một lỗ đủ con ong chui ra chui vào.

"Từ tháng 1 âm lịch người dân bắt đầu đục cây, còn bộng nào làm trước thì sửa sang lại để đón ong về. Tháng 4 ong từ rừng sâu bay đến và chúng ở lại", anh nói. Anh Thước đang sở hữu 50 bộng cây tập trung gần nhà, bộng xa nhất đi bộ khoảng 30 phút.

Dẫn khách tham quan những tổ ong cuối mùa còn sót lại, anh gỡ từng hòn đá ra để lộ phía trong bốn tầng tổ với hàng ngàn con ong bên trong. "Ong cuối mùa mật không còn nhiều nên giữ lại để chúng nuôi con lớn, sau đó chúng bỏ tổ bay về lại rừng sâu, sang năm chúng quay lại", anh chia sẻ.

Một tổ ong mật đóng trong bộng cây. Ảnh: Đắc Thành.

Theo anh Thước, toàn thôn có hơn 35 hộ thì ai cũng sở hữu ít nhất vài chục bộng cây, người nhiều 200 bộng. Từ tháng 5 đến tháng 6 ong cho mật thì bắt đầu khai thác. "Mỗi bộng thu ít nhất nửa lít mật, bộng nhiều bảy lít, ước tính sản lượng mật ong trong thôn thu hoạch được hàng năm trên 1.000 lít, giá bán 400.000 đồng mỗi lít thu về nửa tỷ đồng", anh Thước chia sẻ.

Ông Hồ Văn Cân, 70 tuổi sở có 30 bộng ong cho hay việc làm tổ để ong vào ở cần có kinh nghiệm. Trước hết chọn cây cổ thụ, cao nhất trong rừng để đục bộng, bởi loại ong bay trên cao khi phát hiện bay xuống và tìm chỗ. Ngoài ra, khi đục chọn những cây không có nước chảy ra, vì ong không thích bộng có nước.

"Nhờ vào các dấu hiệu riêng trên những hòn đá, đến mùa, đàn ong sẽ tự tìm về tổ như tìm về chính ngôi nhà mình", ông nói và cho hay tránh cây bị chết thì phải chọn thân cây to, khi đục vào tỷ lệ xâm hại đến thân rất ít nên chúng sẽ sinh trưởng phát triển bình thường.

Trên thân cây, ông Cân đục một lỗ vào thân cây và dùng đá bịp lại làm nhà cho ong ở. Ảnh: Đắc Thành.

Theo ông Cân, ở đây bộng ai đục thì người đó sở hữu, không một ai lấy trộm của ai. Đây là tập tục nhiều đời nay và chưa lần nào mất trộm, chỉ khi người nơi khác đến mới có việc này xảy ra. "Cả khu rừng cổ thụ mọc quanh làng mà không bị chặt phá, bởi chúng tôi bảo vệ để lấy mật ong. Mỗi năm đem nguồn thu hàng chục triệu đồng cho người dân, nếu phá rừng thì sẽ mất hết", già làng bộc bạch.

Người nhiều bộng ong nhất trong làng là ông Hồ Văn Yên. Ông đục gần 200 bộng, mùa năm nay thu về 300 lít mật, bán hơn 100 triệu đồng.

"Thông 6 thuộc vùng cao nếu không có nghề đục bộng ong thì nghèo khổ đeo bám mãi, mỗi năm nhà nhà đều có loại mật tự nhiên nguyên chất đem bán. Số tiền này đã cải thiện được cuộc sống của bà con", ông bày tỏ.

Tác giả: Đắc Thành

Nguồn tin: Báo VnExpress