Ông Hồ Bách Khoa, Phó Trưởng phòng Quản lý di sản, Sở VH – TT – DL tỉnh Hà Tĩnh cho biết, đây không phải là dạng đối chữ bình thường mà là đối bằng các hình hoạ và bộ câu đối đã tồn tại trên 150 năm. Đến nay, toàn bộ nội dung của các vế đối vẫn chưa giải nghĩa được.Trên tấm gỗ bên phải, theo thứ tự từ trên xuống là hình chiếc quạt tay, cách điệu thành hình lá sen có thắt dải nơ, tiếp đó là hình cuốn thư, chính giữa có chân đế cắm nghiên bút theo thế một quân cờ ngựa; hộp nghiên bút và hộp đựng thỏi mực; cây đàn tỳ bà, bên cạnh có hình vuông giống bàn cờ tiên; cuối cùng là hình một vương miện trên có mâm ngũ quả.

Tấm gỗ bên trái, biểu tượng đầu tiên là hình bầu rượu với dải lụa, tiếp đến là hình cuốn thư và thanh bảo kiếm; phía dưới là một bình hoa kèm với hộp hình vuông; một dải lụa quấn quanh chiếc hộp đồng kẹp 2 ống tiêu (sáo), một lư trầm hương tỏa khói cùng hình hộp đựng nghiên bút và hộp đựng khí giới ở dưới cùng.Hai tấm gỗ mít này liền khối với 2 cột chính giữa của nhà thờ, mỗi tấm cao 2m, rộng 20cm, dày 3cm. Theo sử sách và cuốn gia phả họ Nguyễn ghi lại, nhà thờ Nguyễn Tiến là nơi thờ ông Nguyễn Tiến Thiệu, người đã có công lớn trong việc huấn luyện đàn voi chiến khu vực Thanh – Nghệ Tĩnh, thời Tây Sơn (1788- 1801). Tại trại Tuần Tượng (nay là xã Kỳ Bắc, huyện Kỳ Anh), ông Thiệu đã huấn luyện voi để phục vụ chiến dịch xuân Kỷ Dậu (1789), đánh bại đội quân nhà Thanh tại thành Thăng Long (Hà Nội).

Sau thắng lợi (1789), vua Quang Trung đã mời ông vào thành Phú Xuân (Huế) làm quan, nhưng Nguyễn Tiến Thiệu xin được ở lại tiếp tục huấn luyện đàn voi chiến, khai khẩn đất hoang, phát triển làng mạc…

Ông Hồ Bách Khoa cho biết thêm, sau khi ông Nguyễn Tiến Thiệu qua đời, vương triều nhà Nguyễn dưới đời vua Nguyễn Dực Tông, niên hiệu Tự Đức năm thứ 11 (1858) đã cho làm nhà thờ ông tại xã Kỳ Bắc, Kỳ Anh. Bộ câu đối trên được vận chuyển bằng đường biển về dựng tại đây, sau đó vua ra chỉ dụ phụng thờ ông theo nghi lễ của triều đình.

BĐV